سهام جمع مکسر سهم است. سهم به موجب بند 2 ماده یک قانون تشکیل شرکت های تعاونی مصوب 1350 چنین تعریف شده است : سهم واحدی از سرمایه یک شرکت یا اتحادیه تعاونی است که میزان آن ، در اساسنامه ذکر می شود و به موجب ماده 24 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 : ” سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد. ورقه سهم ، سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد.
تبصره 1- سهم ممکن است بانام و یا بی نام باشد.
تبصره 2- در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شوند، این گونه سهام ، سهام ممتاز نامیده می شود.
ارزش ریالی تمام سهام یک شرکت با یکدیگر برابر است؛ اما هر سهم یا بلوک سهام می تواند اختیارات قانونی متفاوتی داشته باشد.
با توجه به مقررات قانونی، سهام به : بانام ، بی نام ، انتفاعی ، موسس، ممتاز ، جایزه ، مدیریتی ، کنترلی و نقدی و غیرنقدی قابل تقسیم اند.
نکات مندرج در ورقه سهم
به موجب ماده 26 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت ، در ورقه سهم نکات ذیل باید قید شود:
1. نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها.
2. مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن.
3. تعیین نوع سهم
4. مبلغ اسمی و مقدار پرداخت شده آن به حروف و با اعداد.
5. تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آن است.
سهم با نام
سهم با نام ” سهمی است که در ورقه راجع به آن ، نام صاحب سهم قید شده و یا در دفتر سهام شرکت ثبت شده است ” در فرض اخیر باید روی ورقه سهم قید شود که سهم ، بانام است. قانون گذار در مواردی، صدور سهام بانام را الزامی کرده است، مانند صدور گواهینامه موقت بانام سهام ، سهام وثیقه مدیران شرکت ، سهام شرکت های سهامی خاص، سهام شرکت های دولتی.
انتقال سهام بانام ، باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد. انتقال دهنده و یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال را در دفتر مزبور امضا کند. مزیت سهام بانام در این است که در هنگام سرقت یا مفقود شدن و یا جعل ،امکان اثبات ادعا آسان تر است، همچنین امکان کنترل سهامداران این نوع سهام ، راحت می باشد. یعنی؛ شرکت می داند که سهامش در دست چه کسانی است.
سهام بی نام
سهمی است که ورقه راجع به آن متضمن نام صاحب سهم نیست، بلکه به صورت سند در وجه حامل تنظیم می شود. سهم بی نام به صورت سند در وجه حامل تنظیم و ملک دارنده آن شناخته می شود، مگر این که خلاف آن ثابت شود.
مزیت سهام بی نام در سرعت نقل و انتقال و وجود راه گریز از هزینه های قانونی نقل و انتقال قراردادی یا قهری ) ارث( و امکان وثیقه گذاری آسان ) با قبض عین ( است.
سهم انتفاعی
سهم انتفاعی وقتی مصداق می یابد که ارزش اسمی سهم با استفاده از اندوخته های اختیاری یا سود قابل تقسیم به صاحب آن پرداخت شده و سهام – مستهلک شده – ابطال می شود، لکن دارنده سهم تمام حقوق سابق خود را از قبیل حق رای، گرفتن سود و … حفظ می کند، جز این که در حین تصفیه شرکت ، نمی تواند ارزش اسمی سهم را مطالبه کند؛ چون قبلاَ آن را دریافت کرده است.
این نوع سهام بیشتر در شرکت هایی به کار گرفته می شود، که به موجب امتیازنامه دولتی تشکیل شده باشد .
طبق امتیازنامه مزبور شرکت موظف شده باشد که در پایان امتیاز، کلیه دارایی شرکت را مجاناَ به امتیازدهنده واگذار کند. در این صورت شرکت سعی می کند در ظرف مدت معینی اصل سرمایه سهامداران را مستهلک و به صاحبان سهام مسترد کند.
سهم موسس
سهم موسس سهمی است که صاحب آن به دلیل ارائه خدماتی در زمان تاسیس شرکت از مزایایی از قبیل قسمتی از منافع شرکت یا قسمتی از دارایی اضافه بر سرمایه باقی مانده شرکت در حین تصفیه، بهره مند می شود. این نوع سهام برای موسسین در نظر گرفته می شود.
سهم ممتاز
به موجب ماده ) 42 ( لایحه قانونی " هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه و همچنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است ، طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده ، سهام ممتاز صادر نماید. امتیازات این گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوح تعیین گردد. هر گونه تغییر در امتیازات سهام ممتاز باید با تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت و با جلب موافقت دارندگان نصف به علاوه یک این گونه سهام انجام گیرد."
سهام ممتاز در مواردی که شرکت احتیاج به افرادی متخصص و یا ازدیاد سرمایه فوری دارد که از طریق عادی جلب چنین اشخاص یا سرمایه ای امکان نداشته باشد؛ از طریق انتشار سهام ممتاز صورت می پذیرد. البته سهام ممتاز موقعی قابل انتشار است که اساسنامه شرکت اجازه انتشار آن را داده باشد و یا مجمع عمومی فوق العاده آن را تصویب نماید.
از جمله امتیازاتی که برای سهام ممتاز می توان در نظر گرفت ، عبارتند از:
-نصف قیمت اسمی سهام را بپردازند.
-دو برابر سهام عادی، سود سهام را دریافت دارند.
-در موقع انحلال شرکت، مبلغ اسمی سهام آن ها را پرداخت کنند و سپس شرکت به حالت تصفیه درآید و به بقیه صاحبان سهام هزینه های عادی پرداخت شود.
سهم جایزه
سهمی است که در ازای اضافه ارزشی که از سهامداران جدید دریافت می شود، به سهامدارانی که از قبل سهامدار شرکت بوده اند، اختصاص داده می شود. به این سهم ” حق امتیاز سهم ” نیز گفته می شود.
سهام مدیریتی
میزانی از سهام یک شرکت که دارنده آن طبق اساسنامه اختیار تعیین حداقل یک عضو را در هیأت مدیره شرکت دارد.
سهام کنترلی
حداقل میزان سهام مورد نیاز برای آنکه دارنده آن قادر به تعیین اکثریت اعضاء هیأت مدیره شرکت باشد.
سهام نقدی
تمام قیمت آن نقداَ پرداخت می شود و یا قسمتی نقدی پرداخت می گردد و برای قسمت دیگر تعهد پرداخت صورت می پذیرد. میزان پرداختی سهم در زمان ثبت شرکت از سی و پنج درصد سرمایه ای که طبق اساسنامه تعهد شده است ، نباید کم تر باشد. صد در صد سرمایه شرکت در زمان تاسیس می تواند سرمایه نقدی باشد .
لیکن این امر امکان پذیر نخواهد بود که تمامی سرمایه شرکت در بدو تاسیس به صورت سرمایه غیرنقدی تامین شود.
سهام غیرنقدی
سهامی است مثل ساختمان ، ماشین آلات ، کارخانه و غیره . هر گاه یک یا چند نفر از موسسین آورده غیرنقدی داشته باشند ؛ موسسین باید قبل از اقدام به دعوت مجمع عمومی موسس، نظر کتبی کارشناس رسمی وزارت
دادگستری را در مورد ارزیابی آورده غیرنقدی استفسار نمایند ؛ و آن را در گزارش اقدامات خود در اختیار مجمع عمومی موسس بگذارند.
حامد حصارکوشکی/ وکیل پایه یک دادگستری
19 بهمن 1398