شرکتهای تجارتی را می توان براساس میزان مسوولیت شرکا و یا بر اساس تابعیت شرکتها و یا موضوع آنها به اقسام مختلف تقسیم بندی نمود.  

شرکتهای تجارتی براساس شخصیت شرکا و مسوولیت آن ها به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شوند:

۱ .شرکتهای اشخاص

۲ .شرکت سرمایه ای

۳ .شرکتهای مختلط

۴ .شرکت دارای ماهیت و شرایط خاص

که ما برآنیم که در این مبحث به دو مورد نخست شرکتهای اشخاص و سرمایه ای بپردازیم.

در این نوع شرکتها،شخصیت و اعتبار شرکا از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و شرکای شرکت معمولاً اشخاصی هستند که به شخصیت، اعتبار و سرمایه ی یکدیگر آشنایی دارند. لذا شرکت های شخص اصولاً شرکتهای خانوادگی و فامیلی می باشند. این شرکتها از دو ویژگی برخوردارند: نخست اینکه با وجود مقررات آمره قانون تجارت که حاکم بر آنها است، عمدتاً از قرارداد شرکا تبعیت می کنند، دوم اینکه در آنها شخصیت شرکا اهمیت اساسی دارد و به اصطلاح، قرارداد شرکت قائم به شخص شرکا می باشد .

لذا شخصیت اشخاص از نظر ایجاد شخص حقوقی و انحلال آن با اهمیت است. مسوولیت شرکا در شرکت شخص معمولا بیش از آورده آنها می باشد و از لحاظ نقل و انتقال شرکا و یا سهم الشرکه رضایت تمامی شرکا شرط می باشد. شخص ثالث می تواند برای وصول طلب خود به فرد فرد شرکا مراجعه کندو شریک ضامن ملزم به تادیه طلب شرکت می باشد. شرکتهای تضامنی و نسبی از جمله مهم ترین شرکتهای اشخاص می باشند.

برطبق ماده ۱۱۶ قانون تجارت شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسوولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد هریک از شرکا مسوول پرداخت تمام قروض شرکت است. به موجب ماده ۱۳۵ قانون مذکور هر شرکت سهامی می تواند با تصویب تمام شرکا به شرکت سهامی مبدل گردد در این صورت رعایت تمام مقررات راجعه به شرکتهای سهمی حتمی است.

در خصوص شرکت نسبی طبق ماده ۱۸۳ قانون تجارت بیان شده:شرکتی است برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسوولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته.

در این نوع شرکت آورده شرکا و میزان آن، مهم تر از شخصیت شرکا و میزان مسوولیت آنها می باشد و در شرکتهای سرمایه ای شرکا فقط تا میزان سرمایه ای که به شرکت آورده اند مسوول تعهدات شرکت می باشند میزان مسوولیت آنها تا میزان آورده آنها میباشدقابل انتقال بودن سهم یا سهم الشرکه از ویژگی های این شرکت می باشد. شخصیت شرکا تاثیر چندانی در اعتبار شرکت ندارد و معمولا تصمیم گیری در مورد اینگونه شرکتها با اکثریت شرکا صورت میگیرد و نقل و انتقال سهام شرکت در برخی از موارد میتواند بدون رضایت سایر شرکا صورت پذیرد.

بارزترین شرکت سرمایه ای، شرکت با مسوولیت محدود، شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص می باشد.

بر طبق ماده ۹۴ قانون تجارت، شرکت با مسوولیت محدود، شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسوول قروض و تعهردات شرکت است.

بر طبق مواد ۱۰۲ و ۱۰۳ قانون تجارت سهم الشرکه را نمی توان به شکل اوراق تجارتی قابل نقل و انتقال اعم از با اسم یا بی اسم درآورد. سهم الشرکه را نمی توان منتقل به غیر نمود مگر با رضایت عده از شرکا که لااقل سه ربع سرمایه متعلق به آنها بوده و اکثریت عددی نیز داشته باشند.انتقال سهم الشرکه به موجب سند رسمی می باشد.بر طبق ماده ۱۰۶ تصمیمات راجع به شرکت باید به اکثریت لااقل نصف سرمایه اتخاذ شود. مطابق ماده ۱۱۱ قانون مذکور، هر تغییری در اساسنامه با اکثریت عددی شرکا که لااقل سه ربع سرمایه را نیز دارا باشند به عمل می آید مگر در اساسنامه اکثریت دیگری مقرر شده باشد.

شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسوولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها است.شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو اینکه موضوع عملیات آن بازرگانی نباشد.در این شرکتها تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشد.

شرکتهای سهامی دو نوع می باشند. شرکتهایی که موسسین آنهاقسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند که به آنها شرکت سهامی عام گویند. شرکتهایی که تمام سرمایه آن در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین گردیده که به آن سهاپی خاص گویند.

شرکت سهامی عام در قوانین کنونی باید دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار باشد.