در حوزه خانواده با توجه به تحولات فراگیر جامعه، قوانین موجود در این حوزه، نیز نیازمند تغییر و اصلاح می باشد. برخی از قوانین ناکارآمد بوده و برخی قدرت اجرایی قدرتمندی نداشته و برخی دیگر قدرت اثباتی و اجرایی ضعیفی دارد. بر این اساس به صورت اجمالی فهرست برخی قوانین و مقررات که نیاز به پیگیری و تصویب، تغییر و اصلاح و یا تاسیس و جایگزینی دارند را در این یادداشت احصاء نموده، که خود می تواند بستری برای پژوهش بیشترقرار گیرد. همچنین برخی از واژه های به کار گرفته شده در متن قانون و مقررات می تواند اصلاح شود و حتی تفسیرهای ملموس و اجرایی تری از آن مستفاد شود تا در موارد امروزی قابلیت عملیاتی بیشتری داشته باشد و دایره تفسیر سلیقه ای را کم رنگ تر و در حوزه مدل های سیاست های مشارکتی مردم و حاکمیتی قرار بگیرد.

قسمت نخست: قانون مدنی

• لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان
• لایحه تامین امنیت زنان ( خشونت خانگی)
• تفسیر واژه مصلحت ( خصوصا در خصوص مصلحت طفل) موضوع تبصره ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی
• عرف متناسب
• مصداق حدود معاهدات در ماده ۷ قانون مدنی
• مداخله دادگاه های خانواده ایران در خصوص احوال شخصیه اتباع غیر ایرانی مقیم ایران ( تفکیک موضوعات بین احوال شخصیه و نظم عمومی و اخلاق حسنه)
• اصلاح ماده ۹۴۹ قانون مدنی در خصوص زن فقط نصیب خود را برده و بقیه ترکه شوهر در حکم مال اشخاص بلا وارث و تابع ماده ۸۶۶ خواهد بود.
• منع انتقال تابعیت از سوی مادر به صورت کلی و تخصیص آن چنانچه در ماده واحده قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب ۱۳۸۵ و ماده ۹۶۴ قانون مدنی و ماده ۹۷۶ ( بند ۲)
• ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی در مرد هزینه های دوره نامزدی تعیین تکلیف نکرده
• ماده ۱۰۴۰ قانون مدنی بیماری های واگیر دار مهم نظیر بیماری های عفونی همانند ایدز، هپاتیت و ….
• افزایش سن ازدواج دختر از ۱۳ سال
• مساله تاسیس بانک شیر برای نوزادان و بررسی مسایل مربوط به قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح موضوع ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی
• ماده ۱۰۵۲ قانون مدنی در خصوص نحوه اجرایی بحث لعان
• بحث اجرایی عسر و حرج و تقاضای طلاق یک طرفه از ناحیه زن در نکاح منقطع خصوصا در عقود منقطع که مدت زمان طولانی دارند مثلا ۹۹ ساله موضوع ماده ۱۰۷۷ قانون مدنی
• تعیین تکلیف در مورد تعیین اقساط و مدت در مورد تادیه مهر موضوع ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی و ارتباط آن با حکم اعسار که میزان و مدت را هم شامل می شود
• ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی در اجرای حق حبس زن با توجه به افزایش میزان مهر و شرایط اقتصادی حاضر و بلا تکلیف شدن زوج و هم چنین پرداخت نفقه از این حیث وضعیت مالایطاق ایجاد کردن
• محاسبه مهر المثل در روزگار کنونی و نحوه مشخص کردن میزان آن موضوع ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی
• آیا قرآن کریم و آینه و شمعدان و شاخه نبات را که عرفا در نکاح نامه نوشته می شود می توان مصداق مهر قرار داد یا از شمول مهر خارج است ؟
• ملاحظه فقر و غنا و ملاک آن در ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی
• تغییر و یا حذف و یا جایگزینی واژه ریاست در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی و پیشنهاد واژه مدیریت
• حذف و یا تعدیل ماده و ۱۱۰۵ — ۱۱۰۶ قانون مدنی موضوع نفقه و پیشنهاد تاسیس دارایی مشترک به جای آن
• سقف میزان نفقه تا کجاست؟ آیا شامل هزینه های ضروری و گزاف معالجه بیماری های صعب العلاج را مثل سرطان، ایدز، درمان ناباروری که هزینه های زیادی خواهد داشت را دارد؟ آیا زوج مکلف و ملزم است؟ تعارض نفقه اولاد و زندگی ضروری خانواده با نفقه درمانی تا کجاست؟ معیار نیازهای متعارف در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تا کجاست؟ آیا هم چنان برابر قانون وضعیت زن ملاک است؟
• لزوم تخصیص یک صندوق اعتبار عمومی- دولتی برای تامین و یا کمکی به موارد این چنینی به زوج برای تامین نفقه ضروری
• تشخیص اعتبار و صحت عدم تمکین زن چه طور اثبات می شود؟ مواردی نظیر این مساله که در حریم خصوصی خانواده اتفاق می افتد نحوه ادله اثبات آن به چه شکل متصور است؟ قطع یقینی ملاک باید باشد یا احتمال، ظن، گمان در اینکه گفتار مرد معتبر است؟ موضوع ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی
• اصلاح ماده ۱۱۱۳ قانون و الزام مرد در پرداخت نفقه به زن در عقد موقت و در غیر این صورت یک نوع ازدواج تلقی نمی شود و می توان مورد سوء استفاده قرار گیرد.
• ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی تامین امنیت زن در این گونه موارد در اختیار کدام مرجع آست ؟آیا بهزیستی با احداث تنها یک خانه امن در سطح کلان شهری مانند تهران از ایفای این مسولیت بر خواهد آمد؟ در شهرستان ها به چه صورت است؟ اورژانش اجتماعی در این صورت به چه شکل عمل می کند؟ اقامت و سکونت، تردد و همکاری نیروی انتظامی در این گونه موارد به چه صورت است؟ ملاک عدم امنیت زوجه ؟ ملاک خوف؟ دخالت اقربا کافی خواهد بود؟
• محدودیت ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت ؟
• وکالتنامه های اعطای حق وکالت در طلاق به زوجه در صورت تمایل طرفین در زمان عقد ازدواج
• شروط مندرج ضمن عقد ازدواج
• مشخص کردن دایره جنون موضوع ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی با توجه به مصرف روانگردان های اخیر و بروز عوارض و واکنش های بسیار سخت و مشابه جنون
• اصلاح عیوب زن و مرد در مورد فسخ نکاح موضوع ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی به بعد
• مشخص نمودن مورد اختلاف برانگیز واژه متباینا در ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی
• بند ۲ ماده ۱۱۳۰ قانومن مدنی مواد مخدر و مواد روان گردان و مشابه اضافه گردد و تشخیص پزشک در این مورد آیا کفایت می کند که محدود به این مساله باشد چرا که آسیب های اجتماعی پدیده اعتیاد به مراتب شاید از آسیب های جسمانی آن بیشتر باشد خصوصا برای خانواده
• اصلاح ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی در خصوص مرد می تواند با رعایت شرایط این قانون
• تمکین مرد در ازدواج خصوصا تمکین خاص زناشویی لحاظ شود و اثبات آن از ناحیه زن به چه شکل باشد
• ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی و لحاظ قراردادن طلاق و یا اعلام پایان یا بذل مدت در عقد موقت به واسطه عسر و حرج زوجه
• اتخاذ رویه واحد در خصوص الزام گواهی پزشکی در مورد عدم بارداری یا دوشیزه گی هنگام طلاق
• الزام مشاوره حقوقی قبل از ازدواج و اخذ گواهی مربوطه و تحویل آن به دفاتر ازدواج در کنار سایر گواهی های مربوطه برای ازدواج
• نحوه اثبات کراهت در طلاق خلع ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی
• اختصاص یک ماده جهت تشریح و تفکیک حکمت و علت تاسیس برخی موارد شرعی و حقوقی نظیر الزام به گذشت عده که برای مثال نگه داشتن عده علت حکم نیست که با وجود آزمایش عدم بارداری و سایر موارد پزشکی مرتفع گردد بلکه حکمت آن حکم است .
• رفع محدودیت ممنوعیت حضانت مادر در صورت ازدواج مجدد که خود می تواند مانعی بر ازدواج مجدد زن باشد که تبعات زیادی را به دنبال خواهد داشت . تبصره ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی
• لزوم گزارش دهی برخی از مراکز نظیر اورژانس های بیمارستان ها، مهد کودک و مدارس، مراکز آموزشی و ورزشی، مساجد، گزارش مطلعین و خویشاوندان و همسایگان در مواجهه با انواع خشونت های خانگی خصوصا خشونت های وارده بر کودکان که می تواند از مصادیق عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین باشد موضوع ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی با همراهی مراکز بازپروری، مراکز درمان اعتیاد، مراکز روان شناسی ، بازپروری و مرکز خروج از زندان و مددکاران اجتماعی و سازمان بهزیستی می توانند در این موارد کمک رسان باشند.
• سازکار مناسبی جهت ملاقات هریک از والدین که از یکدیگر جدا شده و حق حضانت رادر اختیار ندارند با فرزندانشان موضوع ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی
• اصلاح واژه تنبیه در ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی و جایگزینی واژه تربیت یا تادیب یا غیره که جنبه ارعابی نداشته باشد و خشونت فیزیکی را متبادر به ذهن نسازد.
• مشخص نمودن ترتب زمانی ولی قهری . آیا هم زمان است یعنی پدر و جد پدری هردو باهم ولی هستند و یا مقدم و موخر؟موضوع ماده ۱۱۸۰ قانون مدنی
• ماده ۱۱۸۱ قانون مدنی هریک از پدر و جد پدری نسبت به اولاد خود منظور چیست؟ ایا پدربزرگ در زمان وجود پدر نسبت به نوه خود ولایت دارد؟ در صورت مثبت بودن این قضیه و لحاظ ماده ۱۱۸۳ قانون مدنی آیا این مساله تداخل سلیقه ای و تربیتی و روان شناسی ایجاد نمی کند؟
• واژه ولی یا اولیاء در ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی ؟
• ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی که درجه استطاعت منفق یعنی مرد را در نظر دارد با ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی که وضعیت زن را ملاک قرار داده است متعارض می باشد . در نهایت مشخص نیست وضعیت زن یا مرد را باید ملاک جهت پرداخت نفقه دانست.

نازنین کیانی فرد
وکیل پایه یک دادگستری