در قانون ایران تعریفی از شرکت تجاری ارائه نشده و فقط به بیان انواع هفتگانه شرکت های تجاری پرداخته شده.یکی از حقوقدانان شرکت تجاری را اینگونه تعریف کرده" شرکت تجاری عبارت است از سازمانی که بین دو یا چند نفر تشکیل میشود که در آن هریک سهمی به صورت نقد یا جنس یا کار خود در میان میگذارند تا مبادرت به عملیات تجاری نموده و منافع و زیانهای حاصله بین خود تقسیم کنند"
شرکا به قصد سود سرمایه گذاری میکنند در شرکت های تجاری، بردن سود هدف اصلی و مستقیم شرکاست.
منظور از سود، چیزی است که در اثر بهره برداری از شرکت به سرمایه افزوده می شود که قاعدتاَ در پایان سال میان شرکا تقسیم می شود ،لکن بدیهی است چنانچه این سرمایه گذاری منجر به ضرر شود این ضرر به آنها تحمیل خواهد شد. در ارتباط با تقسیم سود، باید گفت : قانون تجارت در این خصوص قاعده کلی وضع نکرده است، بنابراین، علی الاصول در شرکت، طبق ماده 575 قانون مدنی ” هر یک از شرکا به نسبت سهم خود در نفع و ضرر سهیم می باشند
مع ذلک، در شرکت های تجاری ، شرکا می توانند با قرار خاص، این نسبت را کنار گذارند بدون آنکه بتوانند شریکی را به طور کلی از سود محروم و یا متعهد به تحمل کل زیان کنند. در چنین فرضی شرکت باطل خواهد بود؛ زیرا در ذات شرکت، بردن سود و تحمل ضرر وجود دارد.
موسسات غیر تجاری
مستندا به ماده 1 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری مصوب 13/ 2/ 1311:در ماده 584 قانون تجارت؛ کلیه تشکیلات و موسساتی است که برای مقاصد غیرتجاری از قبیل امور علمی ، ادبی یا امور خیریه تشکیل می شوند؛ می باشد. اعم از این که موسسین یا تشکیل دهندگان، قصد انتفاع داشته باشند یا خیر در تبصره 1 ماده مذکور عنوان شده است که تشکیلات و موسسات غیرتجاری می توانند عناوینی از قبیل کانون ، انجمن و امثال آن را اختیار نمایند. لیکن انتخاب عناوینی که اختصاص به تشکیلات دولتی و کشوری دارد، از طرف این موسسات به هیچ عنوان ممکن نمی باشد
در ماده 2 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری، اینگونه موسسات به دو بخش تقسیم شده اند
الف) موسساتی که به قصد انتفاع و تقسیم سود بین اعضاء تشکیل نمی شوند؛ اینگونه موسسات
اصطلاحاَ موسسات غیرانتفاعی نامیده می شوند. موسسات خیریه و انجمن های اسلامی و تخصصی و صندوق های قرض الحسنه را می توان از موسسات غیرانتفاعی دانست
ب) موسساتی که به قصد جلب منافع مادی و تقسیم منافع بین اعضاء تشکیل می شوند. مانند کانون های فنی و حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه خدمات شهری از قبیل نظافت است.
به طورکلی موسسات غیر تجاری موسساتی هستند که که به امور غیر تجاری و غیر بازرگانی می پردازند و هدف اعضا از عضویت و فعالیت در آن ممکن است انتفاعی ( جلب سود و منفعت و تقسیم آن میان اعضا ( یا به صورت غیر انتفاعی ) هدف جلب سود و منفعت و تقسیم آن میان اعضا نیست ) باشد. موسسات انتفاعی هر چند غیر تجاری هستند و مردمی ولی با این وجود ممکن است برای شرکا تشکیل دهنده منافعی مادی و غیر مادی در پی داشته باشند . این موسسات اهداف خیر خواهانه و مردمی دارند و هیچ فعالیت تجاری نمی توانند انجام دهند ولی نوع خدماتی که ارائه می دهند برای آنها منافعی به دنبال دارد
ثبت یک شخصیت حقوقی با نام انجمن یا ... در تاجر بودن یا نبودن آن تاثیری ندارد بلکه باید از طریق اساسنامه آن شخص مشخص شودکه آیا یک شرکت تجاری است یا خیر .ذکر این نکته ضروری است که در شرکت های تجاری هدف اصلی ایجاد شرکت بدست آوردن سود است در صورتی که در موسسات غیر تجاری بدست آوردن سود هدف اصلی و عمده نیست
از جمله موضوعات فعالیت موسسات غیرتجاری می توان به موارد ذیل اشاره کرد
امور آموزشی و تحقیقاتی و دانشگاهی
ارائه خدمات در زمینه فعالیت های آموزش عالی و پژوهشی و فناوری و امور دانشجویی
دوره های آموزش عالی آزاد فنی حرفه ای در قالب دوره های فراگیری مهارت، حرفه در رشته های معین بر اساس استانداردها و مهارت های آموزشی مشاغل شامل دوره های آموزشی تایپ، حسابداری، کامپیوتر)سخت افزار(
انجام فعالیت های علمی و پژوهشی و تحقیقاتی، در سطح ملی و بین المللی با همکاری محققان و متخصصان تاسیس مدارس و موسسات غیر انتفاعی و غیر دولتی، در مقاطع مختلف تحصیلی از کودکستان تا کنکور
ایجاد انجمن های علمی و دانشگاهی
- ایجاد موسسات دانشگاهی و دانش بنیان
تجارت در قالب موسسه غیر تجاری ، ممکن است مشمول ماده 220 قانون تجارت تلقی شده و اعضای موسسه را با مسئولیت تضامنی در برابر طلبکاران روبرو سازد.
هنگامه احمدپور
14 بهمن 1398