ارزش افزوده در واقع تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده می باشد.مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیر مستقیمی است که خریدار آن را به همراه بهای خرید کالا یا خدمات می‌پردازد و فروشنده مکلف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. با توجه به اینکه فروشنده ضمن خرید اولیه چنین مالیاتی را پرداخته ولی مصرف ‌کننده محسوب نمی‌شود، بنابراین این حق را دارد که کل مالیات‌های ارزش افزوده پرداختی خود را از کل مالیات بر ارزش افزوده های دریافتی کسر کرده و مابه التفاوت را به دولت بپردازد.

جرایم مربوط به ارزش افزوده

 مؤدیان مالیاتی در صورت انجام ندادن تکالیف مقرر درقانون مالیات بر ارزش افزوده و یا در صورت تخلف از مقررات این قانون، علاوه بر پرداخت مالیات متعلق وجریمه تأخیر، مشمول جریمه ای به شرح زیر خواهند بود:

۱-عدم ثبت نام مؤدیان در مهلت مقرر معادل هفتاد وپنج درصد(۷۵%)مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نامه یا شناسایی حسب مورد.

۲- عدم صدور صورتحساب معادل یک برابر مالیات متعلق.

۳- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب معادل یک برابر مابه التفاوت مالیات متعلق.

۴- عدم درج وتکمیل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه اعلام شده معادل بیست وپنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق.

۵- عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت نام یا شناسایی به بعد حسب مورد، معادل پنجاه درصد (۵۰%) مالیات متعلق.

۶- عدم ارائه دفاتر یا اسناد ومدارک حسب مورد معادل بیست وپنج درصد (۲۵%) مالیات متعلق.

 تأخیر در پرداخت مالیاتهای مربوط به ارزش افزوده در مواعد مقرر، موجب تعلق جریمه ای به میزان دو درصد (۲%) در ماه،نسبت به مالیات پرداخت نشده ومدت تأخیر خواهد بود.

معافیت ها:

عرضه کالاها و ارائه خدمات زیر و همچنین واردات آنها حسب مورد از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف می باشد:

۱-محصولات کشاورزی فرآوری نشده.

۲-دام و طیور زنده،آبزیان،زنبورعسل و نوغان.

۳-انواع کود،سم،بذر و نهال.

۴-آرد خبازی،نان،گوشت،قند،شکر،برنج،حبوبات و سویا،شیر،پنیر،روغن نباتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان.

۵-کتاب،مطبوعات،دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ،تحریر و مطبوعات.

۶-کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه ها،موسسات دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی با تأیید هیأت وزیران و حوزه های علمیه با تأیید حوزه گیرنده هدایا.

۷-کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقرات صادرات و واردات،وارد کشور می شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود.

۸-اموال غیر منقول.

۹-انواع دارو،لوازم مصرفی درمانی،خدمات درمانی و خدمات توانبخشی و حمایتی.

۱۰-خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق،موضوع قانون مالیات های مستقیم.

۱۱- خدمات بانکی و اعتباری بانک ها،موسسات و تعاونی های اعتباری و قرضه الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس ها و بازارهای خارج از بورس.

۱۲- خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده ای،ریلی،هوایی و دریایی.

۱۳-فرش دستباف.

۱۴-انواع خدمات پژوهشی و آموزشی.

۱۵-خوراک دام و طیور.

۱۶- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها.

۱۷-اقلام با مصارف صرفا دفاعی نظامی و انتظامی و امنیتی.

صادرات کالا و خدمت به خارج از کشور از طریق مبادی خروجی رسمی،مشمول مالیات ارزش افزوده نمی باشد و مالیات های پرداخت شده بابت آنها با ارائه برگه خروجی صادره توسط گمرک و اسناد و مدارک مثبته،مسترد می گردد.

مالیات های پرداختی بابت کالاهای همراه مسافران تبعه کشورهای خارجی که از تاریخ خرید آنها تا تاریخ خروج از کشور بیش از دو ماه نگذشته باشد،از محل وصولی های جاری درآمد مربوط هنگام خروج از کشور در مقابل ارائه اسناد و مدارک مثبته مشمول استرداد خواهد بود.

مأخذ،نرخ و نحوه محاسبه مالیات:

نرخ مالیات بر ارزش افزوده،یک و نیم درصد (۵/%۱)مأخذ محاسبه مالیات،بهای کالا یا خدمت مندرج در صورتحساب خواهد بود.در مواردی که صورتحساب موجود نباشد و یا از ارائه آن خودداری شود و یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آنها واقعی نیست،مأخذ محاسبه مالیات بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات می باشد.

موارد زیر جزء مأخذ محاسبه مالیات نمی باشد:

ب-مالیات ارزش افزوده که قبلا توسط عرضه کننده کالا یا خدمت پرداخت شده است.

 مأخذ محاسبه مالیات واردات کالا،عبارت است از ارزش گمرکی(قیمت خرید،هزینه حمل و نقل و حق بیمه) به علاوه حقوق ورودی(حقوق گمرگی و سود بازرگانی)مندرج در اوراق گمرکی.