بیمه شخص ثالث بیمه‌ای اجباری برای وسایل نقلیه موتوری است. بیمه شخص ثالث، بیمه خریداری شده برای خودرو، کامیون، موتورسیکلت و دیگر وسایل نقلیه جاده ای است، که بطور کلی جبران‌کننده خسارت‌های ناشی از حوادث رانندگی وارد به خودرو و نیز سرنشینان آن و اشخاص ثالث است.  تمام خودروها باید تحت پوشش بیمه شخص ثالث باشند. قانون جدید بیمه شخص ثالث با قانون قبلی تفاوت‌هایی دارد. اجرای این قانون جدید از تاریخ ۲۹ خرداد سال ۱۳۹۶ برای همه شرکت‌های بیمه الزامی شده است. در این مطلب قصد داریم تفاوت‌های قانون جدید بیمه شخص ثالث را نسبت به قانون قبلی به طور کامل بیان کنیم.

*پرداخت خسارت بر اساس مبلغ یوم‌الاداء (روز پرداخت به شاکی)

براساس ماده ۱۴ این قانون بیمه‌گر یا صندوق حسب مورد مکلفند خسارت بدنی تعلق گرفته به شخص ثالث را به قیمت یوم الادا و با رعایت این قانون و سایر قوانین و مقررات مربوط پرداخت کنند. بیمه‌گر در صورتی که خسارت بدنی که به زیان دیده پرداخت کرده بیشتر از تعهد وی مندرج در ماده ۸ این قانون باشد می‌تواند نسبت به مازاد پرداختی به صندوق رجوع یا در صورت موافقت صندوق در حساب‌های بین آنها منظور کند مشروط بر این‌که افزایش مبلغ قابل پرداخت بابت دیه منتصب به تأخیر بیمه‌گر نباشد.

در سال‌های گذشته به دلیل وقوع حادثه تصادف برای مثال در سال ۹۰ و طرح شکایت و صدور حکم در سال ۹۲ فرد به پرداخت مبلغ معینی محکوم می‌شد اما به دلیل عدم استطاعت مالی با ورود به سال جدید و تغلیظ مبلغ دیه ناگهان با یک رشد ۲۰درصدی در پرداخت دیه همراه می‌شد.

قانون جدید بیمه شخص ثالث : نمایندگان مجلس در نشست علنی در جریان بررسی لایحه بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسیله نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث، ماده ۱۴ این قانون را با محوریت همین موضوع به تصویب رساندند. براساس ماده ۱۴ این قانون بیمه‌گر یا صندوق حسب مورد مکلفند خسارت بدنی تعلق گرفته به شخص ثالث را به قیمت یوم الادا و با رعایت این قانون و سایر قوانین و مقررات مربوط پرداخت کنند. بیمه‌گر در صورتی که خسارت بدنی که به زیان دیده پرداخت کرده بیشتر از تعهد وی مندرج در ماده ۸ این قانون باشد می‌تواند نسبت به مازاد پرداختی به صندوق رجوع یا در صورت موافقت صندوق در حساب‌های بین آنها منظور کند (مشروط بر این‌که افزایش مبلغ قابل پرداخت بابت دیه منتصب به تأخیر بیمه‌گر نباشد)

براساس ماده ۱۷ لایحه جدید قابل پیگیری در مجلس شورای اسلامی چنانچه عواملی چون نقص راه، یا نقص در نصب علائم رانندگی و نقص تجهیزات مربوط به وسایل نقلیه، یا ایجاد مانع لازم توسط دستگاه‌های اجرایی محرز شده و به حکم مراجع قضایی این امر  اثبات شود، بیمه‌گر و صندوق تامین خسارت‌های بدنی پس از پرداخت خسارت زیان‌دیده می‌توانند برای بازیافت اعتبار پرداخت‌شده به نسبت درجه تقصیر به مسببان ذی‌ربط مراجعه کنند.

* تشدید در امر پرداخت خسارت به رانندگانی است که خودروی آن‌ها دارای بیمه نامه بوده اما راننده گواهی‌نامه نداشته است

هر چند طبق ماده ۶ قانون آزمایشی این قانون در صورت اثبات عمد راننده در ایجاد حادثه توسط مراجع قضائی و یا رانندگی در حالت مستی یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان مؤثر در وقوع حادثه، یا در صورتی که راننده مسبب فاقد گواهینامه رانندگی باشد یا گواهینامه او متناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد شرکت بیمه موظف بودند بدون اخذ تضمین، خسارت زیان‌دیده را پرداخت کنند، اما به دلیل عدم وجود یک ضمانت اجرایی محکم همواره این موضوع به طور ناقص و با طرح اشکلات فراوان از سوی شرکت‌های بیمه – که جالب است در پاره‌ای مواقع جنبه تادیبی هم پیدا می‌کردند – انجام می‌شد.

* پرداخت ۵۰ درصد از کل دیه تقریبی به  اشخاص ثالث زیان دیده

از دیگر اصلاحات اعمال شده که بیشتر حقوق مردم را مورد ملاک قرار داده تا حقوق شرکت‌های بیمه، می‌توان به تاکید بر روی ماده ۱۶ قانون قبلی اشاره کرد که در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی غیر از فوت، هرچند از گذشته شرکت بیمه‌گر را به پرداخت حداقل پنجاه درصد از مبلغ دیه تقریبی به اشخاص ثالث زیان‌دیده موظف می‌کرد اما در این مورد گاه مشاهده می‌شد شرکت‌های بیمه با استناد به عدم توافق با راننده‌ مسبب حادثه و ورثه ‌متوفی از پرداخت خسارت بدون نیاز به رأی مراجع قضائی بنا به عللی متعدد امتناع می‌کردند که خوشبختانه زمینه این استنکاف در قانون جدید بیمه شخص ثالث به حداقل رسیده است.

در قانون جدید بیمه شخص ثالث : به زبان ساده‌تر برای مثال وقتی در یک سانحه پای شخصی می‌شکند به دلیل شدت جراحت هنوز تعیین میزان دقیق دیه ممکن نیست در چنین شرایطی در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی (و البته غیر از فوت)شرکت بیمه‌ یا صندوق تأمین خسارتهای بدنی حسب مورد موظف می‌شوند پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی بلافاصله حداقل ۵۰ درصد از کل دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیان‌دیده پرداخت کرده و باقی‌مانده این مبلغ را هم پس از تعیین میزان قطعی دیه بپردازند.

*پابرجایی تخفیف های بیمه شخص ثالث در صورت عدم بروز خسارت

مطابق قانون جدید بیمه شخص ثالث تخفیف‌های عدم دریافت خسارت متعلق به بیمه‌گزار است؛ یعنی بیمه‌گزار می‌تواند تخفیف‌های بیمه شخص ثالث خود را به خودرویی دیگر از همان نوع منتقل کند. خودرو از همان نوع یعنی اگر بیمه‌نامه برای خودرو ۴ سیلندر بوده، آن را مجدداً به خودرو ۴ سیلندر منتقل کند؛ اگر خودرو قبلی ۶ سیلندر بوده آن را به خودرو ۶ سیلندر دیگری منتقل کند.

بیمه‌گزار فقط می‌تواند تخفیف بیمه شخص ثالث را به خودروی خود، همسر، فرزندان یا والدین خود منتقل کند.

در قانون جدید بیمه شخص ثالث شرکت‌های بیمه فقط تا دو و نیم درصد می‌توانند برای حق بیمه تخفیف قائل شوند و بیشتر از آن نیازمند مجوز بیمه مرکزی است.

*پایانی بر الحاقیه بیمه شخص ثالث

در گذشته، زمانی که مبلغ دیه افزایش پیدا می‌کرد، بیمه‌گزاران ملزم بودند الحاقیه بیمه شخص ثالث تهیه کنند تا در صورت بروز حادثه، بیمه شخص ثالث هزینه دیه فرد خسارت‌دیده را به طور کامل پرداخت کند؛ در غیر این صورت بیمه تا سقف تعهد مبلغ قبلی هزینه خسارت را پرداخت می‌کرد و الباقی آن به عهده بیمه‌گزار می‌شد.

از ابتدای سال ۱۳۹۶ الحاقیه بیمه شخص ثالث حذف شد و سقف تعهدات بیمه شخص ثالث در صورت افزایش مبلغ دیه، به‌صورت خودکار افزایش می‌یابد. این موضوع در قانون جدید بیمه شخص ثالث نیز اعمال شده است و بیمه‌گزاران نیازی به تهیه کردن الحاقیه بیمه شخص ثالث ندارند.

*بیمه شخص ثالث برای رانندگان سابقه‌دار!

مطابق قانون جدید بیمه شخص ثالث، نرخ حق بیمه نامه خودرو برای افراد باسابقه رانندگی پرخطر و دارای نمره منفی بالا با کسانی که سابقه تخلف و نمره منفی کمی دارند، تفاوت دارد. قطعاً هزینه حق بیمه افراد باسابقه رانندگی خطرناک به دلیل احتمال بالای ریسک تصادف و بروز خسارت بالاتر است. این قانون در جهت کاهش تخلفات رانندگی وضع شده است.

همچنین پیش‌بینی‌شده است که راهنمایی و رانندگی اطلاعات رانندگان را در قالب شماره پلاک در اختیار شرکت‌های بیمه قرار می‌دهد و شرکت‌های بیمه بر اساس سوابق تخلفات راننده اقدام به تعیین میزان حق بیمه می‌کنند. این موضوع قطعاً قانون کلی بیمه مرکزی خواهد بود و بر روی نرخ بیمه شخص ثالث بیمه ایران، البرز، آسیا و… تأثیر خواهد گذاشت.

*قانون جدید بیمه شخص ثالث و متقلبان!

به موجب قانون جدید بیمه شخص ثالث، کسانی که از طریق اعمال متقلبانه و صحنه‌سازی از بیمه خسارت دریافت می‌کنند، به حبس تعزیری محکوم می‌شود و باید دو برابر مبلغ خسارت را به عنوان جریمه پرداخت کنند.

مطابق این قانون هیچ مقصری در صورت بروز حادثه زندانی نمی‌شود.

*رانندگان متخلف در پرداخت خسارت شریک می‌شوند!

یکی دیگر از تغییرات قانون جدید بیمه شخص ثالث نسبت به قانون قبلی، این است که مقصر حادثه در صورتی که به دلیل تخلف از قوانین راهنمایی و رانندگی مسبب حادثه شود، باید مبلغی را بابت خسارت وارد شده به زیان‌دیده بپردازد و بیمه همه هزینه خسارت را پرداخت نمی‌کند. این قانون در جهت کاهش تخلفات رانندگی ایجاد شده است.

در این حالت بیمه تمام خسارت زیان‌دیده را پرداخت می‌کند اما متناسب با خسارت وارد شده از مقصر حادثه نیز مبلغی دریافت می‌کند.

در صورتی که حادثه رانندگی منجر به جرح یا فوت شود و فرد مقصر دچار تخلف رانندگی شده باشد، مطابق شرایط زیر هزینه خسارت از وی دریافت می‌شود:

    در اولین حادثه مقصر، ۵/۲ درصد از هزینه خسارت مالی و جانی از وی اخذ می‌شود.

    در دومین حادثه مقصر، ۵ درصد از هزینه خسارت مالی و جانی از وی اخذ می‌شود.

    در سومین حادثه و پس از آن، مقصر باید ۱۰ درصد از هزینه خسارت مالی و جانی را بپردازد.

*شرکت‌های بیمه هم باید جریمه بپردازند!

در صورتی که مدارک بیمه‌گزار کامل باشد و دادگاه رأی را مبنی بر پرداخت خسارت از طرف شرکت بیمه صادر کرده باشد، بیمه‌گر در صورت تأخیر باید روزی معادل نیم هزارم مبلغ خسارت، جریمه پرداخت کند.

مطابق قانون جدید بیمه شخص ثالث باید خسارت حوادث جرحی و فوتی حداکثر ظرف مدت ۲ هفته توسط شرکت بیمه پرداخت شود.

طبق قانون جدید بیمه شخص ثالث، رضایت گرفتن شرکت‌های بیمه از بیمه‌گزار برای پرداخت مبلغ خسارت کمتر ممنوع اعلام شده است و شرکت‌های بیمه باید تمام خسارت تعیین شده بیمه‌گزار را به طور کامل پرداخت کنند.

*برابری دیه بانوان و آقایان

مطابق قانون جدید بیمه شخص ثالث، برابری مبلغ دیه زن و مرد همچنان باقی مانده است و این قانون بدون تغییر برقرار است.

*توجه به راننده مقصر در قانون جدید بیمه شخص ثالث

در بیمه شخص ثالث شخص اول راننده شخص ثانی شرکت بیمه و سایرین شخص ثالث محسوب می‌شوند. در قانون جدید بیمه شخص ثالث علاوه بر شخص ثالث به راننده که شخص اول باشد هم توجه شده است و پوشش‌هایی برای وی در نظر گرفته شده است. در قانون جدید بیمه شخص ثالث، مقصر حادثه می‌تواند برای تعیین میزان جراحت وارد شده به پزشکی قانونی مراجعه کند و در صورت تائید از خدمات بیمه‌ای برخوردار شود؛ یعنی بیمه‌گزار می‌تواند از پوشش حوادث راننده بیمه شخص ثالث در صورت بروز خسارات جرحی استفاده کند.

*عدم نیاز به تماس با پلیس در حوادث مختصر

بنا بر قانون جدید، خسارت بدون کروکی بیمه شخص ثالث در صورت بروز زیان کمتر از ۹ میلیون تومان امکان‌پذیر است؛ یعنی در صورت وقوع حادثه‌ای که کمتر از مبلغ گفته شده خسارت داشته باشد، برای اخذ هزینه خسارت نیازی به کروکی و گزارش پلیس نیست؛ به شرط اینکه طرفین حادثه در زمان تصادف دارای بیمه‌نامه معتبر باشند. این قانون جدید در بسیاری از حوادث کار طرفین حادثه را آسان می‌کند؛ یعنی مقصر و زیان‌دیده در حوادثی که خسارات مختصری ایجاد کرده باشد برای اخذ هزینه خسارت از بیمه نیازی به کروکی و گزارش پلیس ندارند.

در این صورت حضور خودرو طرفین تصادف و رانندگان برای بررسی صحت تصادف با به همراه داشتن بیمه‌نامه و کارت وسیله نقلیه الزامی است.

*امکان گرفتن خسارت توسط شرکت‌های بیمه از ارگان‌های مقصر

در صورتی که خسارت وارد شده بر بیمه‌گزار به دلیل مشکلات راه، عدم وجود علائم راهنمایی و رانندگی یا نقص وسیله نقلیه باشد، شرکت بیمه می‌تواند پس از پرداخت هزینه خسارت بیمه‌گزار به ارگان‌های مسئول بروز خسارت (راه‌سازی، خودروسازی، راهنمایی و رانندگی، شهرداری و…) مراجعه کند و نسبت به دریافت مبلغ خسارت پرداخته شده از ارگان (های) مربوطه اقدام کند. میزان تقصیر سازمان‌های مختلف در خسارت رخ داده توسط دادگاه مشخص می‌شود.

*پوشش خسارت مالی صرفا تا سقف خودروی متعارف

در قانون جدید بیمه شخص ثالث هزینه خسارت مالی وارد شده تا سقف مشخصی توسط بیمه پوشش داده می‌شود. این سقف معادل خسارت وارد شده به گران‌ترین خودرو متعارف تا سقف تعهد درج شده در بیمه‌نامه است. در اینجا منظور از خودرو متعارف خودرویی است که قیمت آن کمتر از نصف سقف تعهدات بدنی باشد که ابتدای هر سال مشخص می‌شود.

تعهد شرکت بیمه در برابر سرنشینان خسارت دیده برابر با حاصل‌ضرب ظرفیت خودرو در سقف تعهدات بدنی بیمه مطابق شرایط بیمه‌نامه است. تعداد جنین و اطفال زیر ۲ سال داخل وسیله نقلیه به ظرفیت ماشین اضافه می‌شود.

ظرفیت وسایل نقلیه بارکش بر اساس میزان بار است؛ لذا ظرفیت مجاز سرنشینان برای بارکش کمتر از ۵ تن، ۱ نفر به‌جز راننده و برای بارکش بیش از ۵ تن، ۲ نفر به‌جز راننده است.

تعهد شرکت بیمه در برابر خسارت دیدگان خارج از خودرو برابر با ۱۰ برابر سقف تعهدات بدنی بیمه مطابق شرایط بیمه‌نامه است.

معیار قطعی شدن میزان خسارت بدنی زیان دیده، قطعیت حکم دادگاه است.

*قلمرو بیمه شخص ثالث

پوشش‌های بیمه شخص ثالث فقط در کشور جمهوری اسلامی ایران اعتبار دارد؛ مگر اینکه در بیمه‌نامه با غیر از این شرایط توافق شده باشد.

همان طور که ملاحظه گردید،  قانون جدید بیمه شخص ثالث نسبت به قانون قبلی تغییرات قابل توجهی کرده است. اطلاع داشتن نسبت به این تغییرات برای تمام بیمه‌گزاران و نمایندگان بیمه الزامی است.

* صدور بیمه‌نامه‌های شخص ثالث راننده‌محور

تاکید اصلی موضوع راننده‌محور بودن بیمه شخص ثالث را به قانون برنامه ششم توسعه نسبت داده میشود و با توجه به پرخطر و کم خطر بودن راننده، ­از سال آینده بیمه شخص ثالث به جای خودرو به راننده تعلق خواهد گرفت.

 زن یا مرد بودن راننده، جوان یا پیر بودن و پرخطر و کم خطر بودن راننده در این مصوبه لحاظ خواهد شد و راننده‌هایی که رانندگی بهتری دارند، هزینه کمتری برای بیمه شخص ثالث پرداخت خواهند کرد.

راننده محور بودن بیمه شخص ثالث، به این معنا است که خودرو بیمه دریافت نمی‌کند؛ بلکه خود راننده است که بیمه‌نامه را دریافت می‌کند

جزئیات این طرح هنوز از سوی بیمه مرکزی اعلام نشده است اما شنیده ها حاکی است یکی از سناریوهای مطرح شده در این زمینه آن است که برای یک خودرو، تا سقف حداکثر سه راننده، نرخ مشخصی در نظر گرفته شود که مجموع خرید بیمه‌نامه از سوی هر یک از رانندگان، معادل با قیمت بیمه‌نامه شخص ثالث باشد که طی سال‌های گذشته با فرمول مشخصی تعیین می‌شده است.

به نظر می رسد بیمه مرکزی با اجرای این طرح به دنبال تعدیل زیان شرکتهای بیمه است؛ در این میان نباید این طرح و مکانیزم اجرای آن، هزینه مضاعفی را به خانوارها بخصوص در شرایط فعلی تحمیل کند.

بر اساس این طرح مقدار حق بیمه شخص ثالث بر اساس سابقه افراد در نوع رانندگی و رعایت قوانین تعیین می‌شود. در این زمینه اطلاعات شخصی، شغلی، سابقه و سن افراد را با همکاری دستگاه‌هایی مانند نیروی انتظامی استعلام می‌کنیم و رانندگانی که قوانین را بهتر رعایت می‌کنند و رانندگی بهتری دارند از تخفیف بیشتری در حق بیمه برخوردار خواهند بود که این تخفیف می‌تواند تا ۵۰ درصد باشد.

منابع:

۲-قانون جدید بیمه شخص ثالث و نگاهی به اصلاحات قانون جدید. توسط تحریریه گروه وکلای یاسا