تامین اجتماعی در هر جامعه ای یکی از شاخص های توسعه یافتگی محسوب می شود و در این راستا دولت ها تلاش می کنند با به کارگیری برنامه و سازوکارهایی در برابر پدیده­هایی نظیر بیکاری، بیماری، تصادفات، خشکسالی و سایر حوادث از اشخاص آسیب دیده حمایت نمایند .

یکی از حمایت­های نظام تامین اجتماعی، بیمه بیکاری است. طبق ماده ۲ قانون بیمه بیکاری، بیکار از نظر این قانون، بیمه شده­ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار باشد و یا قرارداد وی به اتمام رسیده و کارفرما از تمدید آن امتناع می ورزد. بدین ترتیب ملاک اصلی برقراری بیمه بیکاری بیمه شده، غیر ارادی بودن بیکاری وی می باشد به شرطی که سه درصد حق بیمه بیکاری در زمان اشتغال را واریز نموده باشد .

تشخیص ارادی و غیر ارادی بودن بیکاری بیمه شدگان برعهده کمیته­ای متشکل از نمایندگان اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است. به استناد بند ب ماده ۶ قانون بیمه بیکاری، بیمه شده­ای که کار خود را به صورت غیرارادی از دست می دهد ، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری ، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری جهت تنظیم و درخواست بیمه بیکاری اقدام و موضوع را به واحدهای اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه اعلام کند. در موارد استثنایی و در صورت داشتن عذر موجه، کارگر با ارائه مستندات (گواهی پزشک ، محکومیت قضایی و …) و دلایل تاخیر خود، حداکثر تا ۳ ماه پس از بیکار شدن می تواند درخواست خود را به واحدهای مذکور اعلام نماید. مستندات وی در هیات حل اختلاف مطرح و در صورت موجه بودن تاخیر و دارا بودن سایر شرایط مندرج در قانون مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری می گردد.

شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری

 بیمه شده مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشد .

 بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه را در مشاغلی با ماهیت دائم و یا حداقل یک سال سابقه بیمه در آخرین کارگاه را داشته باشد .

بیمه شده ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری مراتب را به واحدهای کار و امور تامین اجتماعی اعلام و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد مراجعه بعد از سی روز با عذر موجه و با تشخیص هیات حل اختلاف تا سه ماه امکان­پذیر خواهد بود . 

بیمه شده بیکار باید در دوره های کارآموزی و سوادآموزی که توسط اداره تعاون، کارو رفاه اجتماعی و نهضت سواد آموزی برگزار می شود، شرکت کنند و هر دو ماه یکبار، گواهی لازم در این خصوص را به شعبه تامین اجتماعی ارائه نماید. به علاوه بیمه شده باید شخصاً در تاریخ های تعیین شده به اداره تعاون، کارو رفاه اجتماعی محل مراجعه و دفاتر مربوطه را امضاء کند ( معرفی وکیل یا نماینده پذیرفته نمی شود).

 بیمه شده تبعه کشورهای خارجی نباشد .

 بیمه شده مستمری بگیره بازنشسته یا از کار افتاده کلی نباشد .

 به استناد تبصره ۲ ماده ۲ قانون بیمه بیکاری و ماده ۶ اجرایی این قانون، بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیر مترقبه مانند سیل، جنگ، زلزله و آتش سوزی و …. بیکار می شوند در صورتی که سوابق پرداخت حق بیمه آنها کمتر از شش ماه باشد ( حتی اگر در روز اول بر اثر این حوادث بیکار شوند ) می­توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند. درخواست دریافت بیمه بیکاری باید در شهرستان محل کار صورت گیرد و چنانچه متقاضی در شهرستانی غیر از شهرستان یا استان محل سکونت خود کار می­کند پس از برقراری حق بیمه بیکاری، می­تواند پرونده بیمه بیکاری خود را به شهرستان محل سکونت خود انتقال دهد .

تاثیر نوع فعالیت کارگر بر دریافت مقرر بیمه بیکاری

 کارگران دائمی با دارا بودن شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه و احزار شرایط مندرج در قانون

 کارگران دارای قرارداد و غیردائمی و موقت با دارا بودن یک سال سابقه پرداخت حق بیمه و احراز سایر شرایط مندرج در قانون

 کارگران فصلی و پروژه­ای چنانچه در اثنای فصل کار یا پروژه اخراج شوند با دارا بودن سایر شرایط مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری می گردند .

 برابر ماده ۶ قانون بیمه بیکاری دارا بودن حداقل ۶ ماه سابقه کار برای دریافت مقرری الزامی است لیکن به استناد بند ۱ تفاهم نامه مشترک ۱۱۸۷۳۹ مورخ ۱/۱۲/۸۴ در کارهای غیر دائم، داشتن حداقل یک سال سابقه در آخرین کارگاه ملاک عمل خواهد بود . افرادی که در اثنای قرارداد یا کار معین، غیر ارادی بیکار می شوند، سابقه کمتر از یک سال با ارائه دادخواست در مراجع حل اختلاف و صدور رای مبنی بر تائید قطع رابطه کاری، مشمول مقررات بیمه بیکاری می باشند .

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، با توجه به وضعیت تاهل (تکفل) و تجرد و میزان سابقه حق بیمه تعیین می­شود به استناد بند الف ماده ۷ قانون بیمه بیکاری برای مجردین حداقل ۶ و حداکثر ۳۶ ماه و برای متاهلین یا متکلفین حداقل ۱۲ و حداکثر ۵۰ ماه می­باشد. افراد مسن مشمول قانون بیمه بیکاری که در هنگام وقوع بیکاری دارای ۵۵ سال سن یا بیشتر بوده و ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند می­توانند در صورت عدم اشتغال، تا رسیدن به سن بازنشستگی از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند .

سابقه پرداخت حق بیمه مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری ( جمعاً با احتساب دوره های قبلی )

بیمه شدگان مجرد     بیمه شدگان متاهل

از ۶ ماه تا ۲۴ ماه     ۶ ماه     ۱۲ ماه

از ۲۵ ماه تا ۱۲۰ ماه     ۱۲ ماه     ۱۸ ماه

از ۱۲۱ ماه تا ۱۸۰ ماه     ۱۸ ماه     ۲۶ ماه

از ۱۸۱ ماه تا ۲۴۰ ماه     ۲۶ ماه     ۳۶ ماه

از ۲۴۱ ماه به بالا     ۳۶ ماه     ۵۰ ماه

نحوه­‌ی محاسبه میزان مقرری بیمه بیکاری

میزان مقرری روزانه بیمه بیکاری، ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق یا کارمزد روزانه بیمه شده است. به مقرری افراد متاهل و متکفل، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا ۴ نفر) ۱۰ درصد حداقل دستمزد زمان بیکاری (شروع بیکاری) افزوده می­شود، اما در هرحال میزان مقرری بیمه بیکاری نباید از حداقل دستمزد تعیین شده برای هر سال کمتر و از ۸۰ در صد متوسط مزد یا حقوق بیمه شده بیشتر باشد . متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه شده که مبنای تعیین مقرری بیمه بیکاری است از طریق تقسیم جمع کل دریافتی مبنای کسر حق بیمه ظرف ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری بر روزهای کار بیمه شده در این مدت محاسبه می شود .

 مقرری بیمه بیکاری از روز اول بیکاری قابل پرداخت و دوران دریافت آن جزء سوابق از نظر فوت یا بازنشستگی و از کار افتادگی محسوب می­شود  و از پرداخت مالیات نیز معاف می­باشند و در طول دریافت مقرری بیمه بیکاری هیچ گونه مزایای دیگری از جمله عیدی ، پاداش ، سنوات ، بن و سایر مزایا پرداخت نمی­شود .

دلایل قطع مقرری بیمه بیکاری