*تعریف طرح تفصیلی
در بند ۳ ماده ۱ قانون تغییر نام وزرات آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی مصوب ۱۶/۴ /۱۳۵۴ طرح تفصیلی چنین معرفی شده است:
طرح تفصیلی، عبارت از طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی و طرح جامع شهر، نحوه استفاده از زمین های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن ها، وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری، اولویت های مربوط به مناطق بهسازی، نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می شود و نقشه ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی، تهیه و تنظیم می گردد.
طرح تفصیی در حقیقت، تنظیم برنامه‌های مفصل و انجام اقدامات جزیی در مناطق و محلات شهری و طراحی آن‌ها است. در طرح تفصیلی، خدمات و فضاهای شهری با مشخص کردن جزییات قابل اجرا تعیین می شود. با استفاده از این طرح‌ها می‌توان برنامه‌های مشخص بخش عمومی را تعیین کرد و این برنامه‌ها را کم‌کم و برحسب اولویت در برنامه‌ریزی اجرایی سالیانه شهرداری منعکس کرد.
در واقع محتوای طرح تفصیلی عبارت است از نقشه های کاربری اراضی، شبکه های ارتباطی، مساحت ها، سرانه ها، معیارها و ضوابط دقیق و اجرایی طرح جامع شهر که پیش از تهیه طرح تفصیلی تهیه شده و به تصویب مراجع رسمی رسیده است.
تفصیلی، طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهری و نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر، موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور، میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق و بهسازی، نوسازی، توسعه و رفع مشکلات شهری و موقعیت تمامی عوامل مختلف شهری در آن تعیین و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌شود. در طرح تفصیلی، خدمات و فضاهای شهری با مشخص کردن جزییات قابل اجرا تعیین می شود. با استفاده از این طرح ها برنامه های مشخص کردن جزییات قابل اجرا تعیین می شود. با استفاده از این طرح ها می توان برنامه های مشخص بخش عمومی را تعیین کرد و این برنامه ها را کم کم و برحسب اولویت، در برنامه ریزی اجرایی سالیانه شهرداری منعکس نمود. طرح تفصیلی باید تداوم داشته باشد.
طرح تفصیلی طرحی جدا از طرح جامع شهری نیست و در واقع بخشی از آن محسوب می شود، اما محتوای طرح تفصیلی با طرح جامع، در جزییات تفاوت دارد. آنچه در طرح جامع به طور کلی آمده، در طرح محتوای طرح تفصیلی با توجه به تعریفی که در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن شده، به‌طور جزیی مشخص می‌شود.
در واقع محتوای طرح تفصیلی عبارت است از نقشه‌های کاربری اراضی، شبکه‌های ارتباطی، مساحت‌ها، سرانه‌ها، معیارها و ضوابط دقیق و اجرایی طرح جامع شهر که پیش از تهیه طرح تفصیلی تهیه شده و به تصویب مراجع رسمی رسیده است.
*ضرورت تهیه طرح تفصیلی:
برای این که بتوان خطوط کلی طرح جامع را به طرح‌های دقیق قابل اجرا تبدیل کرد، از طرح‌های تفصیلی استفاده می شود. زیرا طرح های جامع، شامل مسایل و راهنمایی‌ها و خط مشی‌های کلی است و به جزییات نمی پردازد. بنابراین، طرح تفصیلی، متعاقب طرح جامع شهری و به منظور انجام برنامه‌های اجرایی تصویب شده، در این طرح صورت می‌گیرد. به این ترتیب، ماهیت غیر قابل اجرای طرح های فرادست، تهیه طرح‌های تفصیلی را ضروری می‌کند، زیرا طرح تفصیلی عرصه‌ای است که در آن، طرح جامع به منصه عمل و اجرا نزدیک‌تر می شود؛ وضعیت اراضی و مالکیت روشن‌تر شده، ساز و کار مدیریت شهری برای کنترل و نظارت بر فضاهای شهری و کاربری اراضی تکمیل می شود. به طور کلی، منظور از تهیه طرح تفصیلی، عملی کردن اصول و اهداف طرح جامع شهر برای بهتر کردن و ارتقاء کیفیت محیط، رفع کمبودها، ساماندهی محلات و افزایش توان نظارتی ساز و کار مدیریت شهری است.
*اهداف طرح تفصیلی:
بر اساس تعریفی که در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن بیان شده، و در چارچوب اولویت های تعیین شده در مناطق بهسازی و نوسازی، و توسعه و حل مشکلات شهری که از اصول کلی طرح جامع هر شهر نشأت می گیرد اهداف طرح های تفصیلی به شرح زیر است:
ـ تعیین دقیق چگونگی استفاده از زمین های شهر، و تعیین موقعیت و مساحت هر یک از آن‌ها در سطح محلات شهر.
ـ تعیین وضعیت دقیق و تفصیلی شبکه های عبور و مرور
ـ تعیین دقیق میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی واحدهای شهری
به طور کلی، منظور غایی تهیه طرح تفصیلی، عملی کردن اصول و اهداف طرح جامع شهر برای بهتر کردن و ارتقای کیفیت محیط، رفع کمبودها، ساماندهی محلات و افزایش توان نظارتی ساز و کار است .
*مراحل تصویب طرح تفصیلی:
طبق قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، تصویب طرح جامع از وظایف و اختیارات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است، البته این طرح پس از ارایه پیشنهاد شهردار به شورای اسلامی شهر و تصویب آن در شورای شهر و بررسی در کارگروه های تخصصی مربوط به شورای عالی شهرسازی ارایه شده و پس از تصویب به شهرداری ابلاغ می‌شود. پس از تصویب، طرح تفصیلی برای شهرداری همانند قانون اساسی برای یک کشور است که عدول از آن تخلف محسوب می‌شود.
سازمان تهیه کننده طرح تفصیلی، بر پایه قانون تغییر نام، وزارت راه و شهرسازی است ولی این وظیفه در عمل به شهرداری ها محول شده است.
قرارداد تهیه طرح تفصیلی با مشاور توسط سازمان های راه و شهرسازی منعقد می شود و وظیفه تصویب آن کمیسیون ماده ۵ است بر عهده شورای عالی شهرسازی و معماری
بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون نوسازی و عمران شهری 1347، شهرداری ها مکلفند پس از تهیه و تصویب نقشه جامع شهر، حداکثر ظرف دو سال نقشه ای تفصیلی را تهیه کنند اما تهیه رسمی طرح های تفصیلی مصادف با قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران 1351است.
*انواع طرح های تفصیلی عبارتند از:
طرح های تفصیلی پایه (مکمل طرح جامع شهر)
طرح های تفصیلی موضعی جهت نوسازی و بهسازی بافت های موجود و توسعه های جدید شهر
طرح های تفصیلی موضوعی برای موضوعات خاص (شبکه حمل و نقل ، تأسیسات و…)
مقیاس نقشه های طرح های تفصیلی ۲۰۰۰/۱ یا ۲۵۰۰/۱ است.
*سلسله مراتب طرح های توسعه ای منطقه ای و محلی در ایران عبارتند از:
طرح های آمایش سرزمین
طرح های کالبدی منطقه ای در ایران
برنامه ریزی ۱۴۰۰٫
طرح اسکان ۹۰٫
طرح توسعه و عمران ( جامع) ناحیه ای (شهرستان)
طرح مجموعه شهری
طرح ساماندهی فضا و کالبد سکونتگاه های روستایی
طرح جامع شهر
طرح هادی شهر
طرح هادی روستا
طرح تفصیلی
طرح آماده سازی
طرح های ویژه ( جزئیات شهرسازی، سازماندهی، بهسازی، نوسازی بافت قدیم و فرسوده و …)
فهرست منابع :
۱-طرح تفصیلی چیست؟ خبرگذاری ایمنا ۱۰ شهریور ۹۷. کد خبر 352004
۲-طرح تفصیلی چیست؟۱نوامبر, ۲۰۱۴ در آموزشی شهرسازی
وحید فقیهی محمدی/وکیل پایه یک دادگستری
10 دی 1398