مفهوم نفقه
نفقه در لغت به معنای هزینه، خرج و تامین روزی و مایحتاج زندگی است والزام حقوقی پرداخت نفقه از نظر شرع دارای سه مبنای نص صریح، روایات و اجماع می باشد . در ماده ی ۱۱۰۷ قانون مدنی در تعریف نفقه آمده است : « نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضع زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث خانه و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض » بنابراین به محض وقوع نکاح تکالیف قانونی و شرعی زوجین نسبت به هرکدام آغاز می گردد ویکی از آن وظایف شرعی و قانونی پرداخت نفقه به زوجه نکاح دائم می باشد. در ماده ی ۱۱۰۶ قانون مدنی به طور صریح بیان نموده است که در عقد دائم پرداخت نفقه زن به عهده شوهر است.
شرایط پرداخت نفقه
به محض اینکه عقد ازدواج صورت پذیرفت و زوجین زندگی زناشویی خود را آغاز نمودند زوجه به شرط تمکین مستحق نفقه می باشد. تمکین به معنای اطاعت زن از شوهر در ادای وظایف زوجیت به حسن معاشرت و سکونت در منزل شوهر تعبیر شده است که باید از سوی زوجه عملی گردد مگر آنکه عذر موجه و قانونی محکمه پسندی وجود داشته باشد همانطور که در ماده ی ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان می دارد؛ هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود مانند اینکه زوجه در منزلی که شوهر برای وی تعیین نموده، سکنی ننماید البته اگر بودن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علی الحده اختیار کند و در صورت ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور باشد نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
تکلیف پرداخت نفقه زوجه در عقد دائم ناشی از حکم قانونی است و ریشه قراردادی ندارد به همین دلیل طرفین ضمن عقد نکاح یا بعد از آن حق اسقاط این تکلیف را ندارند. وجود این قاعده حقوقی علاوه بر ضمانت اجرای کیفری که در ماده ی ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱ بیان شده است دارای ضمانت اجرای حقوقی مقرر در مواد ۱۱۱۱ و ۱۱۲۹ قانون مدنی می باشد؛ لیکن در مواردی به زوج اجازه داده شده است که به زوجه نفقه پرداخت ننماید از جمله آن موارد موردی است که زوجه بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک و در خانه پدر و مادر خویش اقامت کند؛ چرا که در این صورت ناشزه محسوب و مستحق نفقه نیست.
سمانه محمدی/وکیل پایه یک دادگستری
09 دی 1398