پیش از عملیاتی شدن طرح جامع مالیاتی در سراسر کشور، در قانون مالیات های مستقیم مواردی برای علی الراس شدن مودیان مالیاتی پیش بینی شده بود که با تشخصیص ممیز مالیاتی، پرونده مودی به هیات بند ۳ ماده ۹۷ ق.م.م.[۱] مصوب سال ۱۳۸۰ ارجاع شده و در خصوص آن تصمیم گیری میشد.

با آگاهی به اینکه مواردی که موجب برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی میگردد و شرایط آن بسیار مشابه علی الراس میباشد، به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

 دفاتر قانونی

عدم تهیه دفاتر قانونی، همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به تحریر دفاتر و نگهداری آن، و در نتیجه عدم امکان استناد به دفاتر از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

مطابق ماده ۹۵ ق.م.م. اصلاحی (۳۱/۴/۹۴) اشخاص حقیقی موضوع این قانون و همچنین کلیه اشخاص حقوقی مکلف به تهیه دفاتر قانونی، تحریر و نگهداری آن مطابق قوانین و مقررات مربوطه بر اساس آئین نامه های ق.م.م. در باب تحریر دفاتر و همچنین مواد مرتبط با نحوه نگهداری دفاتر در قانون تجارت، میباشند.

  اظهارنامه مالیاتی

در صورتی اشخاص حقیقی موضوع این قانون از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری نمایند، سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به تهیه اظهارنامه مالیاتی برآوردی اقدام خواهد کرد.

مطابق ماده ۹۷ ق.م.م. اصلاحی (۳۱/۴/۹۴) اشخاص حقیقی موضوع این قانون مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی با رعایت مقررات مربوط به تنظیم آن می باشند.

همچنین عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی یا ترازنامه و حساب سود و زیان توسط مودیان مالیاتی حقوقی در مهلت قانونی و همچنین عدم رعایت مقررات مربوط به تهیه آن که موجب شود مورد قبول واقع نشوند، از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

مطابق ماده ۱۱۰ ق.م.م. اصلاحی (۲۷/۱۱/۸۰) اشخاص حقوقی نیز مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی همراه با سایر مدارک مذکور در قانون و با رعایت کلیه قوانین و مقررات مربوطه خواهند بود.

 صورت معاملات فصلی

در ارتباط با ارائه صورت معاملات فصلی و احتمال برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی نکات زیر قابل توجه است:

کلیه اشخاص حقوقی بعنوان مودیان مالیاتی صورت معاملات فصلی خود را در سامانه مربوطه ثبت مینمایند، سپس این اطلاعیه ها در سیستم نرم افزاری مالیاتی وارد شده و قابل بررسی توسط ممیزین مالیاتی است، اطلاعیه های مزبور به دو دسته اصلی تقسیم میشود:

 اطلاعیه های خرید و فروش: که از سوی یک شخص حقوقی و متناظر آن از سوی شخص حقوقی دیگر بعنوان «طرف دوم» در سامانه ثبت شده است. بعنوان مثال: شرکت الف بعنوان خریدار معاملات فصلی خود را با شرکت ب بعنوان فروشنده ثبت نموده و شرکت ب نیز معاملات خود را با شرکت الف بعنوان فروشنده و خریدار ثبت نموده است.

اطلاعیه های واردات و صادرات: که از سوی یک شخص حقوقی و متناظر آن از سوی اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران در سامانه ثبت شده است.

* مودیان میبایست کلیه مستندات مربوط به اطلاعات ثبت شده در سامانه صورت معاملات فصلی را در صورت درخواست اداره مالیات ارائه نمایند.

عدم ارسال صورت معاملات فصلی مطابق مدارک و مستندات در موعد مقرر قانونی از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

وجود مغایرت در صورت معاملات فصلی ارسال شده توسط مودی و دفاتر و مستندات او از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

همچنین در صورت عدم تطابق صورت معاملات فصلی ثبت شده در سیستم توسط یک شخص حقوقی با معاملات فصلی ارسال شده توسط «طرف دوم» که میتواند شخص حقوقی مورد معامله یا اداره گمرک باشد، نیز از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود که اگرچه ممکن است مطابق اصل انصاف به نظر نرسد، اما این روش برای سازمان امور مالیاتی قرینه ای بر اطمینان از راستگویی مودیان است.

اشخاص حقوقی مکلف به ارسال دوره ای صورت معاملات فصلی مطابق ماده ۱۶۹ ق.م.م. اصلاحی (۳۱/۴/۹۴) خواهند بود.

رسیدگی مالیاتی

عدم ارائه هر یک از موارد اعم از دفاتر قانونی، صورتحساب های درآمدی (فاکتورهای فروش)، صورت گردش مواد و کالا، آنالیز ساخت هر واحد محصول، قیمت تمام شده هر واحد محصول و سایر مدارک و مستندات مورد تقاضای مامور مالیاتی، از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

در صورتی که مودی مالیاتی صورت مجلس را به دقت مطالعه نکرده و امضا نموده باشد، هر یک از موارد مندرج در آن حتی اگر بدلیل بی توجهی مامور مالیاتی خلاف واقع ثبت شده باشد، بر علیه مودی قابل استناد و از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

مطابق ماده ۲۲۹ ق.م.م. اصلاحی (۲۷/۱۱/۸۰) اداره امور مالیاتی میتواند برای رسیدگی به اظهارنامه یا تشخیص هرگونه درآمد مودی، به کلیه دفاتر و اسناد و مدارک مربوطه مراجعه و رسیدگی نماید و مودی مالیاتی مکلف به ارائه و تسلیم آن ها میباشد. پس از انجام رسیدگی، صورت مجلس توسط مامور مالیاتی تنظیم شده و مودی میبایست آن را با دقت مطالعه و امضا نماید.

فاکتورهای شرکت های صوری

در بررسی های مالیاتی، فاکتورهای خرید اشخاص حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که شخص حقوقی در خریدهای خود از فاکتور شرکت های صوری یا به اصطلاح «کد فروش» استفاده نموده باشد بدلیل عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و همچنین به این دلیل که اگر فاکتور خرید مزبور مربوط به مواد اولیه تولیدات شرکت باشد، بهای تمام شده محصولات قابلیت استناد ندارد، از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

همچنین در مواردی که فاکتورهای شرکت های صوری در میان فاکتورهای فروش ارائه شده توسط شخص حقوقی باشد، امکان برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود و استناد اداره مالیات نیز به مفقود شدن حلقه مالیات ارزش بر افزوده است که با فروش کالا به شرکت های کد فروش امکان اخذ چند مورد مالیات بر ارزش افزوده دیگر سلب میگردد.

مطابق ماده ۲۷۴ ق.م.م. استفاده از فاکتور شرکتهای صوری در خریدها و فروش های شرکت خلاف قانون است.

مالیات بر ارزش افزوده

مطابق ماده ۲۱ قانون مالیات بر ارزش افزوده در صورتی که مودیان مالیاتی، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را در موعد و ترتیب مقرر در قانون تسلیم ننمایند، از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

 برگشت از فروش

در صورتی که مودی مالیاتی حقوقی در مدارک ابرازی خود به مامور مالیات، برگشت از فروش کالاها را گزارش نماید، میبایست آن را در موجودی مجددا ثبت و ابراز نموده باشد. در صورتی که به هر دلیل کالای برگشتی وارد موجودی نشده باشد و نتوان ردی از آن در حساب ها دنبال نمود، از موارد برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

توجه به موارد یاد شده بعنوان اصلی ترین موضوعاتی که ممکن است در روند رسیدگی مالیاتی اخلال ایجاد نموده و منتج به برآورد مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی گردد، مودیان را از گام نهادن در مسیر پر پیچ و خم اعتراض و دادخواهی های مالیاتی معاف می نماید.