برابر بند سوم از اصل سوم قانون اساسی مبنی بروظیفه دولت در نیل به اهدافی نظیر آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه ، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی و هم چنین در اصل 30 قانون اساسی که بیان می دارد: " دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد" ، حق برخورداری از تحصیل و آموزش را برای همه آحاد کشوردر نظر داشته و بر این اساس حداقل باید همگان از این حق، در مقطع متوسطه برخوردار شوند. 

اما در خصوص تحصیلات عالی و تکمیلی این حق محدود به توانایی کشور است . بنا بر نظریه شورای نگهبان در سال 1363، آموزش رایگان در حد امکان کلا یا بعضا باید فراهم شود. هم چنین در سال 1365 در نظریه دیگر شورای نگهبان ،عنوان شده که چنانچه تاسیس مدارس و آموزشگاه های ملی در سطح کشور آزاد اعلام شود، اضطرار دولت به دریافت شهریه مرتفع می گردد و چنانچه با تاسیس مدارس ملی، رفع اضطرار نشود تفسیر قانون اساسی قابل بررسی خواهد بود.

 کلام قانون اساسی از سویی آموزش و تحصیل همگانی را بر اساس دستوری از اسلام مد نظر داشته و از سویی دیگر، دولت ایران با توجه به موازین بین المللی به خصوص میثاق بین المللی حقوق فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی از طریق مرجع قانونگذاری اجازه الحاق به میثاق مذکور را یافته و این حق را برای تمام شهروندان به رسمیت می شناسد.

    بند 1 ماده 26 اعلامیه جهانی حقوق بشر می گوید:" هرکس حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی که مربوط به تعلیمات ابتدایی و اساسی است باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی اجباری است . آموزش حرفه ای باید عمومیت پیدا کند و آموزش عالی باید با شرایط تساوی کامل به روی همه باز باشد تا همه بنابر استعداد خود بتوانند از آن بهره مند گردند." بنابراین ماده باید از دولت ها توقع داشت تا حداقل سواد عمومی را در اختیار شهروندان قرار دهد.

باید خاطر نشان کرد که کشورجمهوری اسلامی ایران میثاق بین المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را مورد تصویب قرار داده است و ملزم به رعایت مندرجات مفاد آن می باشد. در این میثاق بین المللی آموزش و پرورش ابتدایی اجباری و رایگان قلمداد شده و در سطح متوسطه می بایست توسعه یابد و در دسترس عموم قرار گیرد. آموزش و پرورش عالی نیز باید به کلیه وسایل مقتضی به ویژه به وسیله معمول کردن تدریجی آموزش و پرورش مجانی به تساوی کامل بر اساس استعداد هرکس در دسترس عموم قرار گیرد.

بنابر آنچه یاد شد، حق بر آموزش در سطح کشور برای تک تک افراد در نظر گرفته شده و موازین بین المللی هم بر این حق صحه گذاشته اند . در ایران هم این حق البته با کاستی هایی نظیر عدم ضمانت اجراهای خاص در مواردی که مفاد این اصول اجرا نشود و رعایت نشدن اصل همگانی و رایگان بودن امر تحصیل در مدارس غیر انتفاعی، مورد احترام بوده و رعایت می گردد.