تشکیل خانواده از رهگذر ازدواج امری است گریزناپذیر برای ماندگاری بشر و حیات بشر؛ چندان که نبود آن یا حتی کمبود آن جهان انسانی را مواجه با تهدید می سازد، تهدیدی که پیامد حداقلی آن معضل عدم افزایش جمعیت انسانی خواهد بود. عاملی که این پدیده را مواجه با دشواری می شود، «اقتصاد» است. اقتصاد و میزان قدرت مالی بازیگران تشکیل دهنده خانواده یعنی زوجین فاکتوری است که در جهان امروزی به طور عام و ایران فعلی ما به طور خاص نقش بنیادین و بلامنازع دارد. برآیند گرایش بازیگران جامعه انسانی به تشکیل یا عدم تشکیل خانواده جامعه بشری را با دو گزاره کاهش یا افزایش جمعیت مواجه می سازد. در این بین گزاره های دیگری نظیر پیری جمعیت را نیز در این هنگامه نباید از نظر دور داشت. که خواه نا خواه بشر باید برای رفع آن چاره ای بیاندیشد.
در نگاهی اقتصادی به خانواده فارغ از تحلیل های ایدیولوژیکی و سیاست های تشویقی گوناگون افراط و تفریطی و منطقه ای، تحلیل های اقتصادی در حوزه خانواده، ما را به واقعیت مسلم و غیر قابل انکاری می رساند، که جمعیت جوان دنیا در بیشتر نقاط جهان در حال کاهش است. اقتصاد خانواده تحلیل های مختلفی را بر روی مولفه های اصلی در حوزه خانواده از جمله ازدواج، طلاق، فرزندآوری و باروری انجام داده که نتایج آن را در نمای کلی این واقعیت به روشنی ارایه می دهد. انتخاب برای یک ازدواج، اقدام به باروری یا عدم باروری، فرزند آوری و تعداد فرزند، جدایی و طلاق، مواجهه با سالمندان و پیری جمعیت همه و همه یک انتخاب اقتصادی برای انسان ها است که در نهایت به نتایج جمعی منجر می گردد. شخص با انتخاب بر سر این که ازدواج رسمی کند یا به صورت هم بالینی و یا دوستانه با طرف دیگر زندگی کند، حاصلی از این زندگی مشترک داشته باشد یا نه، از این ازدواج یا زندگی به نحو مسالمت آمیز خارج شود یا هم چنان به این روند ادامه دهد، زمان اجرایی شدن هریک از این تصمیم ها را به تعویق بیاندازد و یا تعجیل کند را با توجه بر نظریه هزینه و فایده و اصل منفعت طلبی انجام می دهد. بنابراین کلیه این تصمیم ها یک اقدام اقتصادی و البته قابل تحلیل خواهد بود و مسیر ورود علم اقتصاد را بر حوزه خانواده مشخص می کند. دلایل به تعویق انداختن و یا اساسا تصمیم بر تجرد قطعی و یا اشکال ازدواج های غیر رسمی و ارتباطات خارج از ازدواج می تواند به علت یک انتخاب اقتصادی صورت گیرد که می تواند در نمودار کاهش نرخ جمعیت تاثیر گذار باشد. توافق زوجین برای عدم باروری و یا داشتن تک فرزند خود، انتخاب دیگری است که می تواند توجیه اقتصادی داشته باشد. در این راستا، دولت ها می توانند با اجرای سیاست های حمایتی ،تشویقی، تسهیلی و رفاهی برای زنان و مردان شاغل، دغدغه های اقتصادی زوجین به منظور فرزند آوری را کاهش دهد. جدایی و طلاق هم علاوه بر مسایل مالی که بوجود می آورد، چه بسا ممکن است برای زوجین تحت شرایطی تنها راه حل اقتصادی تصور شود.

نازنین کیانی فرد
وکیل پایه یک دادگستری