مقدمه

حفظ عفت عمومی و ارزش‌های اخلاقی در جامعه از جمله اهداف مهم قوانین کیفری به‌ویژه در نظام حقوقی ایران است. در کنار جرم زنا، قانون‌گذار به جرم روابط نامشروع نیز توجه کرده که در صورت عدم وقوع زنا ولی وجود رفتارهایی خارج از عرف بین زن و مرد، قابل تعقیب کیفری است. این جرم، که به آن "روابط نامشروع مادون زنا" نیز گفته می‌شود، در ماده 637 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)آمده است.

1. تعریف روابط نامشروع مادون زنا

در فقه اسلامی، هرگونه تماس جنسی خارج از چارچوب ازدواج مشروع حرام است. قانون مجازات اسلامی نیز در ماده 637 (تعزیرات)بیان می‌کند:

«هرگاه زن و مردی که بین آن‌ها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نامشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا مانند تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا 99 ضربه محکوم خواهند شد.»

بنابراین، هرگونه ارتباط فیزیکی یا رفتاری که نشان از رابطه عاطفی و جنسی خارج از چارچوب ازدواج داشته باشد و به حد زنا نرسیده باشد، مشمول این ماده است.

2. عناصر جرم روابط نامشروع مادون زنا

الف- عنصر قانونی:

ماده 637 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات)

ب- عنصر مادی:

شامل هر نوع رفتار ملموس و مشهودی است که حکایت از وجود رابطه نامشروع دارد؛ نظیر:

بوسیدن (تقبیل).

هم‌خوابگی بدون دخول (مضاجعه).

در آغوش گرفتن.

مکالمات تحریک‌آمیز یا عشوه‌گرانه در ملأ عام.

حضور مرد و زن نامحرم در خلوتی که عرفاً شبهه‌برانگیز باشد (با شروطی).

ج- عنصر معنوی:

وجود قصد و آگاهی نسبت به حرمت رفتار و غیرقانونی بودن آن.

3. تفاوت روابط نامشروع با زنا

روابط نامشروع به رفتارهای منافی عفتی گفته می‌شود که میان زن و مرد نامحرم رخ می‌دهد، اما به مرحله دخول جنسی کامل نمی‌رسد. در مقابل، زنا به معنای وقوع دخول جنسی کامل میان زن و مرد نامحرم است و از نظر قانون‌گذار جرم شدیدتری محسوب می‌شود. مجازات روابط نامشروع معمولاً تا 99 ضربه شلاق تعزیری است، درحالی‌که زنا بسته به شرایط و نوع آن می‌تواند مجازات حدی مانند سنگسار، شلاق یا حتی اعدام را در پی داشته باشد. اثبات روابط نامشروع ممکن است با اقرار، شهادت، علم قاضی یا قرائن و امارات صورت گیرد؛ اما اثبات زنا نیازمند شرایط سخت‌تری است، از جمله شهادت چهار شاهد عادل بر وقوع دخول یا چهار بار اقرار متهم.

4. مصادیق روابط نامشروع مادون زنا

برخی مصادیق رایج که در رویه قضایی نیز مطرح شده‌اند:

در آغوش گرفتن و بوسیدن.

مکالمات تلفنی مکرر با محتوای عاشقانه.

پیامک‌ها و چت‌های تحریک‌آمیز.

حضور مستمر زن و مرد نامحرم در یک محل خاص.

فیلم یا تصویر خصوصی مشترک.

5. مجازات و آثار کیفری

مجازات اصلی: تا 99 ضربه شلاق تعزیری (با توجه به نظر قاضی و شرایط پرونده).

مجازات تبعی: ممکن است در برخی موارد باعث ایجاد سوءپیشینه کیفری شود.

تخفیف یا تبدیل مجازات: با توجه به شرایط متهم یا رضایت شاکی ممکن است اعمال شود.

6. نحوه اثبات روابط نامشروع

برای صدور حکم، اثبات جرم از طریق یکی از راه‌های زیر ضروری است:

اقرار متهم: با شرایطی مشخص و حداقل دو بار اقرار.

شهادت شهود: غالباً مشکل‌زا بوده و نیاز به شهود موثق دارد.

علم قاضی: براساس قرائن، پیامک‌ها، فیلم‌ها یا گزارش مأموران انتظامی یا اطلاعاتی.

7. نکات مهم رویه‌ای و دادرسی

- این جرم قابل شکایت خصوصی است و با اعلام شکایت آغاز می‌شود.

- اگر این جرم در دادسرا مطرح گردد، قرار عدم صلاحیت به دادگاه کیفری دو صادر می‌شود.

- در برخی موارد، تبرئه به دلیل فقدان دلیل محکم یا عدم احراز رابطه حاصل می‌شود.

نتیجه‌گیری

روابط نامشروع مادون زنا، جرمی است که با هدف حمایت از اخلاق عمومی جرم‌انگاری شده است. بااین‌حال، مرز میان روابط عرفی و روابط مجرمانه همیشه واضح نیست و بستگی زیادی به عرف، قرائن و تشخیص قاضی دارد. قانون‌گذار باید در اصلاحات بعدی تعاریف دقیق‌تری ارائه کند تا از اعمال سلیقه‌ای جلوگیری شود.

زهرا درزی عباسی رامندی