یکی از پرسش‌های رایج در فرآیند داوری این است که آیا داور یا هیئت داوری می‌تواند برای روشن شدن ابعاد فنی یا تخصصی اختلاف، موضوع را به کارشناس ارجاع دهد؟
پاسخ قاطع به این پرسش "بله" است.
داوران به‌منظور حصول اطمینان از درک صحیح موضوعات پیچیده و تخصصی که ممکن است فراتر از دانش حقوقی صرف باشد (مانند مسائل فنی، مالی، حسابداری، مهندسی و...)، این اختیار را دارند که از نظر کارشناسان رسمی دادگستری یا کارشناسان خبره در زمینه مربوطه بهره‌مند شوند.
فرآیند ارجاع به کارشناسی توسط داور، شباهت زیادی به رویه دادگاه‌ها دارد. داور ابتدا باید با صدور یک "قرار ارجاع به کارشناسی"، این تصمیم را رسمیت بخشد. در این قرار، جزئیات مهمی می‌بایست به‌دقت ذکر شود تا هم برای طرفین و هم برای کارشناس منتخب، تکلیف روشن باشد.
این جزئیات شامل مشخصات دقیق پرونده داوری، موضوع کارشناسی به‌صورت کاملاً مشخص و بدون ابهام (تأکید می‌شود که داور نمی‌تواند تصمیم‌گیری در ماهیت اختلاف یا امور قضاوتی را به کارشناس واگذار کند، بلکه صرفاً دریافت نظر فنی یا تخصصی درخصوص یک یا چند جنبه از موضوع مورد نیاز است)، مهلت زمانی مشخص برای ارائه گزارش کارشناسی (به‌عنوان مثال، بیست روز از تاریخ ابلاغ قرار)، نحوه انتخاب کارشناس (که می‌تواند به‌قید قرعه از میان فهرست کارشناسان رسمی باشد یا با توافق طرفین یا حتی انتخاب مستقیم توسط داور درصورت عدم توافق) و همچنین، تعیین میزان دستمزد کارشناس و شیوه پرداخت آن (که معمولاً به‌صورت مساوی بین طرفین تقسیم شده و هر یک مکلفند سهم خود را در مهلت مقرر تودیع نمایند) می‌شود.
گزارش کارشناسی به‌عنوان یک ابزار کمکی و مشورتی برای داور تلقی می‌شود. داور پس از دریافت گزارش، آن را به طرفین ابلاغ می‌کند تا درصورت لزوم، ایرادات یا توضیحات خود را نسبت به آن ارائه دهند.
در نهایت، هرچند نظر کارشناس برای داور بسیار حائز اهمیت است و معمولاً مبنای تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد، اما داور مطلقاً مقید به پذیرش نظر کارشناس نیست و می‌تواند با توجه به سایر دلایل و مدارک موجود در پرونده، تصمیم دیگری اتخاذ کند.
این مکانیسم ارجاع به کارشناسی، به داور کمک می‌کند تا با دیدی جامع‌تر و با اتکا به نظرات تخصصی، رأیی عادلانه و مستدل صادر نماید.
زهرا اکبری پویانی
زهرا اکبری پویانی
07 آذر 1404