در تنظیم قراردادها، تعیین دقیق «مورد معامله» از ارکان اساسی به‌شمار می‌رود. مورد معامله به موضوعی اطلاق می‌شود که طرفین قرارداد نسبت به آن توافق می‌نمایند و می‌تواند به دو صورت عمده باشد:
* انجام عمل (عقود عهدی): در این نوع عقود، یکی از طرفین تعهد به انجام یا عدم انجام کاری در آینده می‌نماید، بدون اینکه انتقال مالکیتی صورت گیرد.
* انتقال مال (عقود تملیکی): در این دسته از عقود، مالکیت مالی از یک طرف به طرف دیگر منتقل می‌شود.
در عقود تملیکی، «مورد معامله» می‌تواند به سه شکل زیر باشد:
* عین معین: مالی است که به‌صورت مشخص و معین در زمان عقد موجود و قابل اشاره است؛ مانند خودرویی با شماره پلاک مشخص. در این حالت، توصیف و معرفی مال کفایت می‌کند.
* کلی فی‌الذمه: مالی است که کلی بوده و مصادیق متعددی دارد، بدون اینکه در زمان عقد، مصداق خاصی تعیین شود؛ مانند تعهد به تحویل 100 تن گندم با مشخصات معین. در این وضعیت، باید اوصاف اساسی مال از جمله جنس، وصف و مقدار به‌طور دقیق در قرارداد ذکر گردد.
* کلی در معین: مالی کلی است که در یک مجموعه معین قرار دارد و مصداق آن باید از آن مجموعه انتخاب شود؛ مانند فروش یک دستگاه لپ‌تاپ از میان 10 دستگاه موجود در انبار مشخص. در این حالت، علاوه بر تعیین اوصاف کلی مال، باید مجموعه‌ای که مال از آن انتخاب می‌شود نیز مشخص گردد.
تشخیص صحیح نوع «مورد معامله» در قراردادها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا هر یک از این انواع، آثار حقوقی متفاوتی به‌همراه دارند و در صورت عدم دقت در تعیین آن، ممکن است تعهدات طرفین مبهم باقی بماند یا اجرای قرارداد با مشکلاتی مواجه شود.
سمیه شهبازی دستجرده
سمیه شهبازی دستجرده
12 آبان 1404