مقدمه

طلاق توافقی، طلاقی است که در آن زوجین در مورد مسایل مالی و غیرمالی به توافق می‌رسند و بر آن اساس، از دادگاه تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش می‌کنند. این توافق می‌تواند در تمام زمینه‌ها و به هر نحوی باشد. مثلاً ممکن است زن مهریه خود را ببخشد و یا بخشی از آن را بگیرد. آسان‌ترین راهی که برای جدایی وجود دارد، طلاق توافقی است که به‌دلیل اینکه به زمان زیادی برای دادرسی نیاز ندارد، رایج شده‌است. مراحل این طلاق معمولاً بدون درگیری طرفین انجام شده و دعاوی در آن کاهش خواهند داشت. براساس این نوع از جدایی، زن و مرد هر توافقی که با یکدیگر داشته باشند، برای محکمه محترم و قابل تأیید است.

روند رسیدگی به طلاق توافقی

هرچند به‌دلیل اجباری شدن حضور زوجین در جلسات مشاوره خانواده و اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق از سال 1397، روند رسیدگی به طلاق توافقی نیز طولانی‌تر و وقت‌گیرتر شده است، اما در حال حاضر نیز در مقایسه با سایر دعاوی، روند رسیدگی به طلاق توافقی از سرعت بیشتری برخوردار می‌باشد.

این امر به این دلیل است که بر اساس رویه رسیدگی در دادگاه‌ها، رسیدگی به برخی از پرونده‌های قضایی، سریع‌تر و در وقت‌های دادرسی نزدیک‌تر انجام می‌گیرد. یکی از این پرونده‌ها، پرونده طلاق توافقی می‌باشد. بنابراین، با وجود افزایش حجم کاری قوه قضائیه در سال‌های اخیر و طولانی‌تر شدن وقت‌های دادرسی، هنوز هم دعوای طلاق توافقی نسبت‌به سایر انواع طلاق، با سرعت بیشتری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

روند رسیدگی به طلاق توافقی، پس از اخذ گواهی عدم انصراف از طلاق و ثبت دادخواست و ارجاع به شعبه‌ای از دادگاه خانواده، به این صورت می‌باشد که دادگاه با تشکیل یک جلسه دادرسی، زوجین را برای شنیدن آخرین توافقات به دادگاه دعوت می‌کند. پس از توافق زوجین در تمام مسایل مالی و غیرمالی و با تنظیم صورت‌جلسه دادگاه براساس این توافقات، دادگاه خانواده اقدام به صدور رأی طلاق توافقی یا گواهی عدم امکان سازش می‌نماید. 

از آنجا که براساس قانون آیین دادرسی مدنی، رأی طلاق، قطعی نبوده و قابل تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی می‌باشد، برای ثبت رأی طلاق توافقی و اجرای صیغه طلاق، لازم است که زوجین صبر کرده تا 44 روز یعنی 22 روز مهلت تجدیدنظرخواهی و 22 روز مهلت فرجام‌خواهی سپری شده و سپس اقدام به ثبت رأی و اجرای صیغه طلاق نمایند.

مدت زمان طلاق توافقی طولانی و وقت‌گیر می‌باشد؛ لذا همانطور که معمول است، بلافاصله پس از صدور رأی، زوجین، حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی خود را اسقاط می‌نمایند. با اسقاط حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی از طرف زوجین، رأی طلاق توافقی یا همان گواهی عدم امکان سازش قطعی شده و زوجین می‌توانند با مراجعه به دفتر طلاق، اقدام به ثبت رأی و اجرای صیغه طلاق توافقی نمایند.

مدارک لازم برای انجام طلاق توافقی

اصل عقدنامه یا رونوشت آن؛ 

اصل شناسنامه مرد؛ 

اصل شناسنامه زن؛ 

کپی کارت ملی زن و مرد؛ 

وکالت‌نامه محضری طلاق (چنانچه حق طلاق به زن واگذار شده باشد)؛ 

توافق‌نامه مبتنی بر توافقات زوجین در رابطه با مسائل مالی، حضانت و …؛ 

گواهی عدم بارداری زوجه (دریافت این گواهی‌نامه باید از پزشکی قانونی و مراکز پزشکی مجاز صورت گیرد)؛ 

گواهی بکارت از پزشکی قانونی (برای طلاق توافقی در دوران عقد و نامزدی)؛ 

نظر واحد مشاوره در دادگاه خانواده 

 برخلاف باور عموم مردم، برای این کار نیاز نیست زن حتماً تمام مهریه خود را ببخشد، بلکه زوجین باید در تمام امور مالی و غیرمالی، به توافق مشترک برسند؛ مسائلی نظیر اجرت‌المثل، مهریه، حضانت و زمان و مکان ملاقات با فرزندان پس از طلاق و … . این توافقات می‌تواند در حین جلسه دادرسی یا حتی پیش از آن به‌صورت سندی رسمی در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد. 

زن و‌ مرد می‌توانند تمام مراحل طلاق توافقی را به وکیل بسپارند و در این صورت، نیازی به مراجعه آن‌ها به دادگاه نیست. همین‌که نزد وکیل برگه‌های توافق را امضاء کنند، مابقی پیگیری‌های قانونی بر عهده وکلا خواهد بود؛ یعنی از ثبت دادخواست برای جدایی تا ثبت طلاق در دفاتر ثبت طلاق را وکلا می‌توانند انجام دهند؛ مشروط بر اینکه هر کدام از زوج و زوجه برای پیگیری امور از جانب خود، یک وکیل تعیین نموده باشند.

البته گفتنی است که زوجین باید هر دو در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده باشند که این کار با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، برعهده خودشان است. در طول مراحل دادرسی طلاق نیز اگر زن باکره باشد، باید به پزشکی قانونی برای گرفتن گواهی مراجعه کند و در غیر این صورت، برای آزمایش بارداری نیاز است که به آزمایشگاه موجود در دادگاه یا معرفی‌شده توسط دادگاه مراجعه کند.

مراحل انجام فرآیند طلاق توافقی

اولین مرحله برای ثبت طلاق توافقی و دریافت گواهی عدم امکان سازش از دادگاه، رضایت هر دو طرف است. اگر هریک از طرفین به هر دلیلی راضی به انجام طلاق توافقی نباشد، دادخواست طلاق به‌‌صورت توافقی قابل طرح نبوده و کسی که اصرار به طلاق دارد، باید دادخواست را به‌صورت یک‌‌طرفه به جریان بیندازد.

در مرحله‌ی بعد، زن و مرد پیش از ثبت درخواست طلاق، باید چند جلسه مشاوره‌ی اجباری را بگذرانند. هدف از جلسات مشاوره این است که اگر مشکلات زوجین قابل حل باشد، با استفاده از ظرفیت‌های علم مشاوره از طلاق جلوگیری شود. 

در مورد مرحله مشاوره در طلاق توافقی باید گفت، راه گریزی از این مرحله وجود ندارد و با توجه به قوانین جدید، گذراندن جلسات مشاوره الزامی است.

در طلاق توافقی نیازی به اذن پدر نیست و دختر حتی در صورت بکارت می‌تواند بدون اذن پدر برای طلاق توافقی اقدام نماید. 

از زمان صدور حکم طلاق توافقی یا همان گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه، زوجین تا سه ماه مهلت دارند تا در دفترخانه طلاق حاضر شده و با جاری شدن صیغه طلاق، آن را به‌طور قانونی ثبت نمایند. در صورت عدم حضور در این مهلت از طرف یک یا هر دو طرف، مراحل جدید برای ثبت باید طی شود.

قوانین جدید طلاق توافقی

 طلاق توافقی و مراحل آن از ابتدای آذرماه سال 1397 و با توجه به بخشنامه شماره 9000/13104/55 مورخ 5/9/1397 تغییر کرد. طبق این بخشنامه، ساکنین تهران و برخی دیگر شهرهای بزرگ کشور، قادر به ثبت دادخواست طلاق توافقی بدون ارائه گواهی مراکز غربالگری و یا مشاوره خانواده که اصطلاحاً گواهی عدم انصراف از طلاق نامیده می‌شود، در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیستند.‌‌ 

بنابراین، در حال حاضر، متقاضیان طلاق توافقی لازم است در ابتدای کار، به سامانه نوبت‌دهی طلاق مراجعه نمایند و اطلاعات خود را در این سامانه وارد کنند تا در وقت تعیین‌شده به مراکز غربالگری یا مراکز مشاوره خانواده، مراجعه نمایند و پس از انجام مشاوره‌های لازم، گواهی عدم انصراف از طلاق را اخذ و در هنگام ثبت دادخواست طلاق توافقی، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تحویل دهند تا دادخواست آن‌ها ثبت و به دادگاه خانواده صالح ارجاع شود.

نحوه تجدیدنظر و فرجام‌خواهی

از آنجا که تمامی احکام طلاق از سوی دادگاه قابل تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی هستند، بعد از صدور گواهی عدم سازش (حکم طلاق توافقی) نیز دادگاه مهلتی را برای تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی در نظر می‌گیرد. معمولاً زوجین در طلاق توافقی برای سرعت دادن به این مراحل، مهلت تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی را ساقط کرده و حکم دادگاه را قطعی می‌کنند. ضمن اینکه، معمولاً برای تثبیت شروط طلاق که بین زوجین توافق شده است و ممانعت از مشکلات آتی، در توافق‌نامه تأکید می‌کنند که « حق تجدیدنظرخواهی و فرجامخواهی را از خود سلب و ساقط می‌نماییم.» در صورت عدم ذکر چنین عبارتی از سوی طرفین، امکان فرجام‌خواهی برای حکم طلاق توافقی نیز وجود دارد و مراحل اقدام به آن مانند سایر احکام طلاق پیش می‌رود.

رجوع در طلاق توافقی 

در رجعی یا بائن بودن طلاق توافقی نیز، اراده زوجین مؤثر است. اگر طلاق در قالب بذل و به‌صورت خلع یا در چارچوب مقررات به‌عنوان مبارات محقق شود، مادامی که زن به عوض رجوع نکرده باشد، بائن است و تمامی احکام طلاق بائن بر آن حاکم خواهد بود. به همین سبب، اگر زن و مرد متفقاً مبادرت به تقدیم دادخواست طلاق نمایند، دادگاه با حصول شرایط مبارات، گواهی عدم امکان سازش را به‌نحو مبارات تنظیم می‌کند و اگر خواهان زن باشد و مرد با قبول فدیه با وی توافق کرده باشد، دادگاه با نظر به خلع، این گواهی را صادر می‌کند که در هر دو مورد، طلاق بائن است.

جمع‌بندی

با توجه به مطالب ارائه‌شده، می‌توان نتیجه گرفت که طلاق توافقی به‌عنوان آسان‌ترین و سریع‌ترین روش قانونی برای پایان دادن به زندگی مشترک، زمانی محقق می‌شود که زوجین در کلیه مسائل مالی و غیرمالی به توافق کامل رسیده باشند. اگرچه طی کردن جلسات مشاوره، این روند را نسبت‌به گذشته طولانی‌تر کرده است، اما در مقایسه با سایر انواع طلاق، همچنان از سرعت و کارآیی بیشتری برخوردار است. در نهایت، این روش با کاهش درگیری و دعاوی قضایی، امکان جدایی مسالمت‌آمیز را برای زوجین فراهم می‌کند.

طاهره سرلک