مقدمه یا Preamble در قراردادها به بخش ابتدایی یک سند قراردادی اطلاق می‌شود که معمولاً به توضیح هدف‌ها، دلایل و انگیزه‌های طرفین برای انعقاد قرارداد پرداخته و چارچوب کلی رابطه میان آن‌ها را مشخص می‌کند. این بخش علی‌رغم آنکه ممکن است از نظر حقوقی الزام‌آور نباشد، اما نقش مهمی در تفسیر قرارداد و تعیین نیت اصلی طرفین ایفا می‌کند.

مفهوم مقدمه در حقوق ایران

در حقوق ایران، مقدمه به‌عنوان بخش ابتدایی قرارداد می‌تواند به‌ویژه در مواردی که نیت طرفین از توافقات مشخص نباشد، نقشی تعیین‌کننده در تفسیر و اجرای صحیح مفاد قرارداد ایفا کند. قراردادها باید به‌گونه‌ای تفسیر شوند که قصد واقعی طرفین از آن به‌درستی آشکار شود. در صورتی که ابهامی در مفاد قرارداد وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند به مقدمه آن مراجعه کرده تا روشن کند که طرفین چه اهدافی را دنبال می‌کردند. بنابراین، مقدمه قرارداد به‌طور غیرمستقیم در تعیین ماهیت و تفسیر مفاد قرارداد اثرگذار است.

نقش مقدمه در قراردادهای بین‌المللی

در حقوق بین‌الملل، مقدمه قراردادها معمولاً به‌عنوان Preliminary Recitals شناخته می‌شود و می‌تواند نقشی اساسی در روشن کردن مقاصد طرفین و زمینه حقوقی قرارداد ایفا کند. در بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون وین 1980 در خصوص فروش بین‌المللی کالا، مقدمه نقش شفاف‌سازی و بیان پیش‌زمینه تاریخی و حقوقی قرارداد را بر عهده دارد. این مقدمه‌ها، علی‌رغم اینکه ممکن است الزام‌آور نباشند، به‌عنوان ابزار تفسیر قرارداد در محاکم بین‌المللی و ملی کاربرد دارند.

ویژگی‌های مقدمه در قراردادها

* بیان اهداف و نیت طرفین: مقدمه به‌طور خاص نشان‌دهنده اهداف، خواسته‌ها و نیات حقیقی طرفین است که ممکن است در ماده‌های اصلی قرارداد به‌طور دقیق قید نشده باشد.

* کمک به تفسیر: در صورت بروز اختلاف یا ابهام در مفاد اصلی قرارداد، مقدمه می‌تواند به‌عنوان راهنمایی برای شفاف‌سازی نیت واقعی طرفین مورد استفاده قرار گیرد.

* ایجاد زمینه حقوقی: مقدمه ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم شرایط قانونی و حقوقی قرارداد را مشخص کند و در جهت پیشگیری از اختلافات بعدی، چارچوب مشخصی را تعریف نماید.

مقدمه قرارداد، اگرچه از نظر الزام‌آوری در بسیاری از نظام‌های حقوقی از جمله ایران و حقوق بین‌الملل از وضعیت متفاوتی برخوردار است، اما نقش اساسی در تفسیر دقیق مفاد قرارداد دارد. به‌ویژه در شرایطی که متن قرارداد ممکن است مبهم یا غیرشفاف باشد، مقدمه می‌تواند ابزار مهمی برای درک نیت طرفین و حل اختلافات احتمالی باشد.

سمیه شهبازی دستجرده