دفاع مشروع بیشتر در جنایات معنی پیدا می‌کند، هرچند منحصر به جنایات نیست. مبنای دفاع مشروع، اجرای حق است. یعنی وقتی جامعه نتواند به وظیفه‌اش در خصوص حفاظت از افراد در مقابل خطر عمل کند، خود شخص باید اجازه دفاع از خود را داشته باشد.
شرایط دفاع مشروع به‌طور خاص در مواد 156 و 157 قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است. صحت صدق دفاع مشروع نیازمند جمع هفت شرط است. سه شرط مربوط به حمله مهاجم است؛ یعنی حمله باید سه شرط ذیل را دارا باشد تا امکان دفاع در مقابل آن حاصل شود:
1- حمله باید فعلی و قریب‌الوقوع باشد. (حمله مربوط به گذشته یا آینده نباشد).
2- حمله به خاطر تجاوز خود فرد و دفاع دیگری نباشد؛ یعنی خودش باعث حمله نشده باشد؛ چون دفاع در مقابل دفاع جایز نیست، حتی اگر دفاع نامتناسب باشد.
3- حمله و تجاوز غیرقانونی باشد. دفاع در مقابل ضابط دادگستری در حدود انجام وظیفه، جایز نیست. اما دفاع در مقابل قوای انتظامی خارج از حیطه وظیفه، فقط در دفاع از ضرب و آزادی جایز نیست؛ یعنی دفاع در برابر نفس (جان)، جرح (حارصه به بالا)، مال و عرض (آبرو، حیثیت، ناموس) جایز است.
معصومه افراسیابی
معصومه افراسیابی
25 تیر 1404