تعریف غیرمنقول حکمی:

اموال غیرمنقول حکمی به اموال منقولی اطلاق می‌شود که به موجب حکم قانون‌گذار، صرفاً از جنبه‌هایی خاص، غیرمنقول تلقی می‌شوند. این حکم به دلایلی همچون حفظ حقوق مالک یا حمایت از یک فعالیت خاص (مثل کشاورزی) اعمال می‌شود.

دلایل غیرمنقول دانستن اموال منقول خاص:

صلاحیت محاکم و توقیف اموال:

قانون‌گذار به دلایلی همچون ساده‌تر کردن فرآیند دادرسی و جلوگیری از اخلال در کشاورزی، برخی اموال منقول کشاورزی را از جنبه صلاحیت محاکم و توقیف، در حکم غیرمنقول قرار داده است.

حمایت از کشاورزی:

هدف قانون‌گذار این است که این اموال، به عنوان وسایل حیاتی در کشاورزی، از زمین جدا نشده و کشاورزی مختل نشود. بنابراین، از برخی جهات مانند توقیف یا تعیین صلاحیت محاکم، حکم غیرمنقول پیدا می‌کنند.

ویژگی‌های اموال غیرمنقول حکمی:

ماهیت منقول:

این اموال از لحاظ فیزیکی و ماهیتی، منقول هستند (مانند تراکتور و ادوات کشاورزی).

در حکم غیرمنقول بودن:

قانون‌گذار تنها از دو جنبه آن‌ها را غیرمنقول دانسته است:

صلاحیت محاکم: تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به اختلافات مرتبط.

توقیف اموال: جلوگیری از انتقال و جابه‌جایی این اموال به‌منظور حمایت از کشاورزی.

توقیف اموال منقول:

در صورت توقیف، مال منقول معمولاً جابه‌جا می‌شود (مثلاً یک خودرو به پارکینگ منتقل می‌شود).

توقیف اموال غیرمنقول:

مالک می‌تواند از مال استفاده مادی کند، اما حق تصرف حقوقی (انتقال مالکیت) از او سلب می‌شود.

مثالی از توقیف اموال غیرمنقول: خانه‌ای که توقیف شده، مالک همچنان در آن سکونت دارد.

اموال منقول در حکم غیرمنقول:

تراکتور یا سایر ادوات کشاورزی نیز مشابه اموال غیرمنقول توقیف می‌شوند؛ یعنی مالک می‌تواند از آن‌ها برای کشاورزی استفاده کند، اما حق انتقال یا واگذاری حقوقی این اموال را ندارد.

شرایط غیرمنقول حکمی بودن اموال:

برای آنکه اموال مذکور در حکم غیرمنقول تلقی شوند، باید دو شرط زیر هم‌زمان وجود داشته باشد:

مالکیت مشترک:

مالک زمین و مالک اموال باید یک نفر باشد. اگر اموال استیجاری یا متعلق به شخص دیگری باشد، مشمول حکم غیرمنقول نخواهند شد.

اختصاص به کشاورزی:

این اموال باید به فعالیت کشاورزی اختصاص یافته باشند. اگر در انبار ذخیره شده و ارتباطی به کشاورزی نداشته باشند، منقول تلقی می‌شوند.

ماهیت حقوقی:

غیرمنقول حکمی از نگاه قانون‌گذار، یک ابزار حمایتی است که ماهیت واقعی اموال را تغییر نمی‌دهد، بلکه صرفاً برای حمایت از کشاورزی و جلوگیری از اخلال در فعالیت‌ها وضع شده است.

زهرا اکبری پویانی