مقدمه
جرایم رایانه‌ای به عمل‌های غیرقانونی اطلاق می‌شود که با استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی انجام می‌گیرند. این جرایم می‌توانند به سیستم‌های رایانه‌ای، داده‌ها و شبکه‌ها آسیب برسانند و یا از آن‌ها سوءاستفاده کنند. طبق کنوانسیون شورای اروپا در مورد جرایم سایبری CETS 185))، جرایم رایانه‌ای شامل هرگونه عمل غیرقانونی است که از طریق سیستم‌های رایانه‌ای یا شبکه‌ها انجام می‌شود، به گونه‌ای که امنیت و حریم خصوصی افراد و سازمان‌ها را تهدید می‌کند.
با گسترش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در دنیای امروز، جرایم رایانه‌ای به یکی از چالش‌های جدی کشورها تبدیل شده است. در ایران نیز با افزایش استفاده از اینترنت و فناوری‌های دیجیتال، جرایم رایانه‌ای به سرعت در حال افزایش هستند. این مقاله به بررسی انواع جرایم رایانه‌ای در ایران، عوامل مؤثر بر بروز این جرایم و اقدامات قانونی برای مقابله با آن‌ها می‌پردازد.
انواع جرایم رایانه‌ای در ایران
1. کلاهبرداری‌های اینترنتی: این نوع کلاهبرداری‌ها شامل فریب کاربران به وسیله وب‌سایت‌های جعلی، ایمیل‌های فیشینگ و به‌دست آوردن اطلاعات بانکی و مالی افراد است. کلاهبرداران با پیشنهاد فروش کالا یا خدمات غیرواقعی، اقدام به سرقت اطلاعات شخصی و مالی می‌کنند.
2. هکینگ و نفوذ به سیستم‌ها: هک کردن وب‌سایت‌ها و سیستم‌های دولتی و خصوصی به منظور سرقت اطلاعات، تخریب داده‌ها و یا ایجاد اختلال در خدمات از دیگر جرایم رایانه‌ای متداول در ایران است.
3. توزیع ویروس‌ها و بدافزارها: ایجاد و توزیع برنامه‌های مخرب که باعث آسیب به سیستم‌های رایانه‌ای می‌شوند. این بدافزارها ممکن است اطلاعات شخصی را سرقت کنند یا موجب اختلال در عملکرد سیستم‌ها شوند.
4. نقض حریم خصوصی: دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی افراد و انتشار آن‌ها می‌تواند به شدت حریم خصوصی مردم را تهدید کند.
5. جرایم مرتبط با محتوای غیرقانونی: انتشار محتواهای غیرمجاز مانند مواد مخدر، پورنوگرافی و مخالفت با نظام جمهوری اسلامی نیز در زمره جرایم سایبری قرار دارد.
عوامل مؤثر بر بروز جرایم رایانه‌ای
1. عدم آگاهی عمومی: بسیاری از کاربران به دلیل عدم آگاهی از تهدیدات سایبری و روش‌های حفاظت از اطلاعات خود، به راحتی مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند.
2. زیرساخت‌های ضعیف امنیت سایبری: ضعف در زیرساخت‌های امنیت سایبری و عدم استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌تواند به راحتی زمینه‌ساز بروز این جرایم شود.
3. افزایش دسترسی به فناوری: با گسترش دسترسی به اینترنت و ابزارهای دیجیتال، فرصت‌های بیشتری برای ارتکاب جرایم سایبری ایجاد می‌شود.
اقدامات قانونی در ایران
1. قانون جرایم رایانه‌ای: در سال 1388 قانون جرایم رایانه‌ای در ایران تصویب شد که به تعریف و جرم‌انگاری فعالیت‌های سایبری می‌پردازد. این قانون شامل مواردی مانند کلاهبرداری، هکینگ، نقض حریم خصوصی و توزیع بدافزارها است.
2.مرکز ماهر (مدیریت امنیت اطلاعات): این مرکز به‌عنوان یک نهاد دولتی وظیفه پیشگیری از جرایم سایبری و ارتقای آگاهی عمومی در این زمینه را برعهده دارد.
3. پلیس فتا: پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) به‌عنوان نهاد مسئول در مقابله با جرایم رایانه‌ای و رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با این جرایم فعالیت می‌کند.
نتیجه‌گیری
جرایم رایانه‌ای در ایران به‌عنوان یکی از چالش‌های بزرگ جامعه، بر اذهان عمومی و امنیت اطلاعات تأثیر می‌گذارد. برای مقابله مؤثر با این تهدیدات، نیاز به افزایش آگاهی عمومی، تقویت زیرساخت‌های امنیت سایبری و توجه به قوانین و اقدامات قانونی وجود دارد. همچنین، همکاری بین‌المللی در این زمینه می‌تواند به بهبود وضعیت امنیت سایبری کمک کند.
بیتا قاسمی
بیتا قاسمی
06 خرداد 1404