مقدمه
در بسیاری از موارد، کارگران به دلایل مختلفی مانند عدم پرداخت حقوق، عدم استرداد سفته یا چک امانی یا نبود قرارداد مکتوب، با مشکلاتی در مطالبه حقوق خود از کارفرما مواجه می‌شوند. قانون کار، ابزارهای قانونی مشخصی برای حمایت از حقوق کارگران فراهم کرده و روش‌هایی را پیش‌بینی کرده است که از طریق آن‌ها می‌توان مطالبات خود را به صورت رسمی و مؤثر پیگیری کرد. در این مقاله، مراحل گام‌به‌گام شکایت از کارفرما، مدارک لازم برای اثبات رابطه کاری و راهکارهای قانونی برای دریافت حقوق معوقه بررسی شده تا کارگران بتوانند با آگاهی کامل از حقوق خود، اقدامات مناسبی انجام دهند.
1. مراحل مطالبه حقوق:
برای مطالبه حقوق خود از کارفرما به عنوان کارگر، می‌توانید مراحل ذیل را طی کنید:
گام اول: ارسال اظهارنامه رسمی به کارفرما
ابتدا یک اظهارنامه رسمی به کارفرما ارسال کنید که در آن درخواست مطالبات مالی بابت کار انجام شده و همچنین استرداد هرگونه سفته یا چک امانی را مطرح کنید. این اظهارنامه باید به صورت مکتوب و رسمی باشد تا مبنای قانونی داشته باشد.
گام دوم: طرح دعوی در مراجع قانونی
اگر کارفرما به درخواست شما پاسخ مناسب نداد یا اقدامی نکرد، می‌توانید شکایت خود را در مراجع قانونی مانند اداره کار یا هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف مطرح کنید.
اگر قصد دارید در دادگاه طرح دعوی کنید، در دادخواست خود، می‌توانید مطالبه وجه بابت کار انجام شده را به همراه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ ارسال اظهارنامه تا اجرای کامل رأی و همچنین، استرداد سفته یا چک امانی درخواست کنید.
2. نکات مهم برای اثبات ادعا:
اسامی شهود را در دادخواست قید کنید.
در صورت امکان، قرارداد مکتوب فیش‌های واریزی یا سایر مدارک مرتبط را به دادخواست پیوست نمایید.
مدارک هویتی، قرارداد کار، گزارش بیمه تأمین اجتماعی و مدارک بانکی که اثبات کننده رابطه کاری و عدم پرداخت حقوق است، بسیار کمک‌کننده می‌باشد.
3. مراحل شکایت در اداره کار
می‌توانید با مراجعه به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا سامانه آنلاین اداره کار، شکایت خود را ثبت کنید.
پس از ثبت شکایت، هیئت تشخیص در مرحله بدوی و هیئت حل اختلاف در مرحله تجدیدنظر به بررسی مدارک، شواهد و اظهارات می‌پردازند و در صورت صحت ادعا، رأی را به نفع کارگر صادر می‌کنند.
در صورت عدم اجرای رأی، می‌توانید از طریق اجرای احکام دادگاه اقدام نمایید.
4. توصیه‌ها
پیش از اقدام قانونی، سعی کنید با کارفرما به صورت مسالمت‌آمیز مذاکره و سازش کنید.
در تنظیم دادخواست، به نکات قانونی توجه کرده و در صورت نیاز از مشاوره حقوقی متخصص بهره ببرید.
5. ادله اثباتی:
مدارک و مستندات خود را به دقت جمع‌آوری و نگهداری کنید تا ادعای شما مستدل باشد.
برای شکایت از کارفرما بابت حقوق، تهیه و ارائه مدارک مستدل و کافی اهمیت زیادی دارد. مدارک لازم برای اثبات رابطه کاری و میزان حقوق پرداخت نشده معمولاً شامل موارد ذیل است:
قرارداد کاری (اصل یا کپی) که نشان‌دهنده رابطه استخدامی شما با کارفرما است.
سوابق بیمه تأمین اجتماعی که نشان‌دهنده پرداخت حق بیمه و اثبات اشتغال شما در محل کار است.
فیش‌های حقوقی یا رسیدهای پرداخت حقوق، در صورت وجود، برای اثبات میزان حقوق و عدم پرداخت آن لازم است.
پرینت حساب بانکی که حقوق به صورت واریزی دریافت شده یا نشده را نشان می‌دهد.
مدارک هویتی شامل اصل و کپی کارت ملی، شناسنامه و کارت پایان خدمت یا معافیت
نامه‌ها، ایمیل‌ها یا هرگونه مکاتبه با کارفرما که ادعای شما را تایید کند.
شهادت شهود (همکاران یا افراد مطلع) که حضور و انجام کار شما را تایید می‌کنند.
در صورت عدم وجود قرارداد، ارائه مستندات جایگزین مانند گزارشات حضور و غیاب، معاینات پزشکی قبل از استخدام، کارت بهداشتی محیط کار و سایر اسناد مرتبط باید پیوست دادخواست باشد.
و درنهایت دادخواست تکمیل شده که در اداره کار ثبت می‌شود و شامل شرح خواسته و دلایل شماست.
داشتن این مدارک به شما کمک می‌کند تا رابطه کاری و میزان حقوق پرداخت نشده را به مراجع قانونی اثبات کنید و شکایت خود را با پشتوانه مستندات قوی مطرح نمایید. همچنین، ارائه اصل مدارک در جلسه دادرسی الزامی است.
6. عدم وجود قرارداد کتبی:
می‌توانید حتی در صورت عدم وجود قرارداد کتبی از کارفرما شکایت کنید. قانون کار قرارداد را می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی تلقی کند و اثبات رابطه کاری بدون قرارداد کتبی هم ممکن است.
برای اثبات ادعای خود در نبود قرارداد مکتوب، می‌توانید از مدارک و شواهد دیگری استفاده کنید. مانند:
قرارداد شفاهی یا هرگونه توافق کاری
شهادت شهود (همکاران یا افراد مطلع)
مدارکی مانند پیامک‌ها، ایمیل‌ها یا مکاتبات با کارفرما
سوابق بیمه تأمین اجتماعی (اگر وجود داشته باشد.)
پرینت حساب بانکی که نشان‌دهنده دریافت حقوق باشد.
نامه رسمی درخواست پرداخت حقوق به کارفرما
همچنین در صورت بیمه نبودن، می‌توانید از طریق اداره بیمه تأمین اجتماعی نیز شکایت کنید که این مرجع می‌تواند کارفرما را جریمه و ملزم به پرداخت حق بیمه کند.
بنابراین، نداشتن قرارداد مکتوب مانع شکایت شما نیست و با جمع‌آوری مدارک و شواهد دیگر می‌توانید حقوق معوقه خود را از کارفرما مطالبه کنید و شکایت خود را در اداره کار یا مراجع ذی‌ربط ثبت نمایید.
نتیجه
کارگران می‌توانند با آگاهی از حقوق قانونی خود و طی کردن مراحل درست، از جمله ارسال اظهارنامه، ثبت شکایت در مراجع مربوطه و ارائه مدارک مستند، نسبت به مطالبه حقوق معوقه و استرداد تضمین‌های داده‌شده اقدام کنند. استفاده از مشاوره حقوقی و جمع‌آوری شواهد کافی، نقش مهمی در موفقیت در این مسیر دارد. قانون کار در حمایت از حقوق کارگر پیش‌بینی‌های لازم را انجام داده و در صورت پیگیری صحیح، امکان دستیابی به حقوق قانونی فراهم است.
رضا رمضانی
رضا رمضانی
03 خرداد 1404