مقدمه:

قرارداد ارفاقی یکی از ابزار‌های قانونی است که به تاجران ورشکسته فرصت می‌دهد تا با موافقت طلبکاران، به فعالیت تجاری خود ادامه دهند و بدهی‌های خود را به صورت اقساطی پرداخت کنند. در این مقاله به مفهوم و شرایط این قرارداد می‌پردازیم.

تعریف قرارداد ارفاقی:

قرارداد ارفاقی قراردادی است که بین تاجر ورشکسته و طلبکاران او منعقد می‌شود. در این قرارداد، طلبکاران موافقت می‌کنند که تاجر ورشکسته به فعالیت تجاری خود ادامه دهد و بدهی‌هایش را به صورت اقساطی و احتمالاً کمتر از میزان اصلی پرداخت کند. این قرارداد به تاجر ورشکسته فرصت می‌دهد تا با بازگشت به فعالیت تجاری، بدهی‌های خود را پرداخت کند.

شرایط انعقاد قرارداد ارفاقی:

انعقاد قرارداد ارفاقی مستلزم شرایط خاصی است:

۱- موافقت طلبکاران: حداقل نصف به علاوه یک نفر از طلبکاران با داشتن لااقل سه چهارم از کلیه مطالبات باید در این قرارداد شرکت کنند.

۲- نوع ورشکستگی: قرارداد ارفاقی در موارد ورشکستگی به تقلب منعقد نمی‌شود.

۳- تصویب محکمه: قرارداد باید به تصویب محکمه برسد.

آثار قرارداد ارفاقی:

قرارداد ارفاقی آثار حقوقی مهمی دارد:

۱- ادامه فعالیت تجاری: تاجر ورشکسته می‌تواند به فعالیت تجاری خود ادامه دهد و بدهی‌هایش را پرداخت کند.

۲- پرداخت اقساطی بدهی: بدهی‌ها به صورت اقساطی و احتمالاً کمتر از میزان اصلی پرداخت می‌شود.

۳- رفع توقیف اموال: با انعقاد این قرارداد، امکان رفع توقیف اموال تاجر ورشکسته وجود دارد.

مزایای قرارداد ارفاقی:

قرارداد ارفاقی مزایای متعددی دارد:

۱- حفظ نظم تجاری: با اجازه ادامه فعالیت تجاری به تاجر ورشکسته، نظم تجاری جامعه حفظ می‌شود.

۲- پرداخت کامل بدهی: احتمال پرداخت کامل بدهی‌ها افزایش می‌یابد.

۳- حفظ سرمایه: طلبکاران ممکن است با انعقاد این قرارداد، سرمایه خود را حفظ کنند.

دلایل رغبت طلبکاران به انعقاد قرارداد ارفاقی

طلبکاران ممکن است به انعقاد قرارداد ارفاقی با تاجر ورشکسته ترغیب شوند به دلیل عوامل زیر:

۱- حفظ سرمایه: با انعقاد قرارداد ارفاقی، طلبکاران ممکن است بتوانند سرمایه خود را به‌طور کامل یا بیشتر از آنچه در صورت تصفیه دارایی تاجر دریافت می‌کردند، بازیابی کنند. این قرارداد به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا طلب خود را به صورت اقساطی دریافت کنند و از این طریق، احتمال دریافت کامل طلب افزایش می‌یابد.

۲- پرهیز از هزینه‌های تصفیه: فرآیند تصفیه دارایی تاجر ورشکسته ممکن است زمان‌بر و پرهزینه باشد. طلبکاران با انعقاد قرارداد ارفاقی می‌توانند از این هزینه‌ها اجتناب کنند و به جای آن، تاجر را به ادامه فعالیت تجاری تشویق کنند تا به تدریج بدهی‌هایش را پرداخت کند.

۳- حفظ نظم تجاری: قرارداد ارفاقی به تاجر ورشکسته فرصت می‌دهد تا به فعالیت تجاری خود ادامه دهد و این امر می‌تواند به حفظ نظم تجاری در جامعه کمک کند. طلبکاران با این کار می‌توانند از تداوم فعالیت تجاری و احتمالاً بازگشت به رونق آن اطمینان حاصل کنند.

۴- حسن نیت تاجر: اگر تاجر ورشکسته به دلیل حوادث غیرمترقبه و خارج از اراده خود به این وضعیت رسیده باشد، طلبکاران ممکن است با حسن‌ نیت او مواجه شده و تمایل به انعقاد قرارداد ارفاقی داشته باشند تا به او کمک کنند تا از این شرایط خارج شود.

آیا پس از انعقاد قرارداد ارفاقی، تاجر ورشکسته می‌تواند در امور مالی خود تصرف کند؟

پس از انعقاد قرارداد ارفاقی، تاجر ورشکسته می‌تواند در امور مالی خود دخالت کند. این قرارداد به او اجازه می‌دهد تا به فعالیت تجاری خود ادامه دهد و به‌طور مستقیم در اموال خود تصرف کند. با انعقاد قرارداد ارفاقی، محدودیت‌های ناشی از حکم ورشکستگی، مانند ممنوعیت مداخله در اموال و پرداخت دیون به‌طور شخصی، برداشته می‌شود و تاجر می‌تواند اداره اموال خود را بر عهده بگیرد.

همچنین، با انعقاد این قرارداد، مدیر تصفیه موظف است که اموال و اسناد تاجر را به او مسترد کند تا بتواند به فعالیت تجاری خود ادامه دهد.

آیا قبول تاجر برای انعقاد قرارداد ارفاقی شرط است؟

قبول تاجر در انعقاد قرارداد ارفاقی به‌طور صریح در قانون تجارت به عنوان یک شرط الزامی ذکر نشده‌ است. با این حال، حضور تاجر یا وکیل او در مجمع عمومی طلبکاران برای انعقاد قرارداد ارفاقی الزامی است. این حضور به معنای آن است که تاجر باید به نحوی در فرآیند انعقاد قرارداد، مشارکت داشته باشد و از این رو، می‌توان گفت که قبول ضمنی او نیز ضروری است.

در عمل، اگر تاجر به شرایط قرارداد ارفاقی اعتراض داشته باشد یا تمایل به انعقاد آن نداشته باشد، احتمالاً این قرارداد به سرانجام نمی‌رسد. بنابراین، اگرچه قانوناً قبول تاجر به صراحت الزامی نیست، اما در عمل و به لحاظ منطقی، موافقت او نیز ضروری است.

بررسی تفاوت‌های انعقاد قرارداد ارفاقی از سوی تاجر و طلبکاران

تفاوت‌های بین انعقاد قرارداد ارفاقی توسط تاجر و توسط طلبکاران در چند جنبه قابل بررسی است:

۱- مبنا و انگیزه:

تاجر: تاجر ممکن است به دلیل تمایل به ادامه فعالیت تجاری و بازگشت به رونق، درخواست انعقاد قرارداد ارفاقی را بدهد. این کار به او فرصت می‌دهد تا بدهی‌هایش را به صورت اقساطی پرداخت کند و از ورشکستگی خارج شود.

طلبکاران: طلبکاران ممکن است به دلیل حفظ سرمایه خود و جلوگیری از ضرر بیشتر، درخواست انعقاد قرارداد ارفاقی را بدهند. آن‌ها با این کار می‌توانند بخشی از طلب خود را به صورت اقساطی دریافت کنند.

۲- حضور در مجمع طلبکاران:

تاجر: در هر دو صورت، حضور تاجر یا وکیل او در مجمع طلبکاران برای انعقاد قرارداد الزامی است. اما اگر تاجر درخواست را بدهد، ممکن است در مذاکرات، بیشتر نقش داشته باشد.

طلبکاران: اگر طلبکاران درخواست دهند، ممکن است در مذاکرات اولیه با تاجر نقش بیشتری داشته باشند و شرایط را به نفع خود تنظیم کنند.

۳- میزان موافقت طلبکاران:

در هر دو صورت، موافقت لااقل نصف به علاوه یک نفر از طلبکاران که حداقل سه چهارم از کلیه مطالبات را دارند، ضروری است. این شرط برای اعتبار قرارداد الزامی است و تفاوتی بین درخواست تاجر و طلبکاران برای انعقاد قرارداد، در این زمینه وجود ندارد.

۴- تعهدات و ضمانت‌ها:

در هر دو حالت، تاجر باید تعهدات خود را براساس قرارداد ارفاقی عملی کند. ممکن است در برخی موارد، طلبکاران شرایط بیشتری برای تضمین پرداخت طلب خود از جمله ضمانت‌های بیشتری را طلب کنند.

۵- نحوه مذاکره:

اگر تاجر درخواست دهد، ممکن است در مذاکرات با طلبکاران به دنبال شرایط بهتری برای خود باشد.

اگر طلبکاران درخواست دهند، ممکن است شرایط را به نحوی تنظیم کنند که به نفع خود باشد و تاجر را به پذیرش شرایط خاصی وادار کنند.

در نهایت، هر دو طرف باید با هم به توافق برسند و شرایط قرارداد را به صورت متقابل تنظیم کنند.

نتیجه‌گیری

قرارداد ارفاقی ابزاری قانونی است که به تاجران ورشکسته فرصت می‌دهد تا با موافقت طلبکاران به فعالیت تجاری خود ادامه دهند و بدهی‌هایشان را پرداخت کنند. این قرارداد نه تنها به تاجر ورشکسته کمک می‌کند تا از ورشکستگی خارج شود، بلکه به نظم تجاری جامعه نیز کمک می‌کند.

زهرا نوریان