مقدمه
مذاکره پیش از انعقاد قرارداد به‌عنوان مرحله‌ای مقدماتی در تنظیم قراردادها، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این فرآیند برای تبادل اطلاعات، تعیین شروط و کسب توافق ابتدایی میان طرفین انجام می‌شود. در حقوق ایران، با وجود تأکید بر آزادی قراردادها (ماده ۱۰ قانون مدنی)، نکات و اصولی در مورد مذاکرات قبل از قرارداد وجود دارد که باید رعایت شوند تا حقوق و تعهدات طرفین به‌درستی مدیریت شود.
ماهیت حقوقی مذاکره پیش از قرارداد
مذاکرات قبل از انعقاد قرارداد، به خودی خود الزام‌آور نیستند و تعهدی برای طرفین ایجاد نمی‌کنند، مگر اینکه در این مرحله، توافقی الزام‌آور یا وعده‌ای حقوقی میان طرفین حاصل شود. براساس اصول حقوقی، مذاکرات باید با حسن نیت انجام شود و سوءاستفاده از این مرحله، می‌تواند موجب مسوولیت مدنی باشد.
مسوولیت در مذاکره
در صورت قطع مذاکره بدون دلیل موجه یا رفتارهایی که موجب زیان یکی از طرفین شود، اصل "مسوولیت پیش قراردادی" مطرح می‌شود. این مسوولیت براساس ماده ۱ قانون مسوولیت مدنی قابل استناد است. برای مثال، اگر یکی از طرفین، مذاکرات را به نحوی مدیریت کند که طرف دیگر دچار هزینه یا زیان شود و سپس از انعقاد قرارداد خودداری کند، ممکن است مسوول جبران خسارت شناخته شود.
الزامات اخلاقی و حقوقی در مذاکره
• حسن نیت و صداقت:
طرفین باید با صداقت و حسن نیت مذاکره کنند. ارائه اطلاعات نادرست یا پنهان‌کاری می‌تواند مبنای ادعای تقلب یا مسوولیت مدنی باشد.
• عدم تعهد تا زمان انعقاد قرارداد:
مگر اینکه توافق الزام‌آوری در این مرحله حاصل شود، مذاکره‌کنندگان ملزم به انعقاد قرارداد نیستند.
• رعایت تعادل در مذاکرات:
استفاده از موقعیت برتر برای تحمیل شروط ناعادلانه می‌تواند به بطلان یا عدم نفوذ قرارداد نهایی منجر شود.
نتیجه‌گیری
مذاکرات پیش از انعقاد قرارداد در حقوق ایران، مرحله‌ای حیاتی و حساس است که بر پایه حسن نیت و احترام به حقوق طرف مقابل بنا شده است. هرگونه سوءاستفاده از این فرآیند یا رفتارهای نادرست می‌تواند منجر به مسوولیت حقوقی شود. در نتیجه، توصیه می‌شود که طرفین در این مرحله از مشاوره حقوقی استفاده کرده و تمامی توافقات مقدماتی را به‌صورت مکتوب ثبت کنند تا از اختلافات آتی جلوگیری شود.
سمیه شهبازی دستجرده
سمیه شهبازی دستجرده
22 اردیبهشت 1404