واخواهی علاوه بر داشتن ویژگی‌های خاص، آثار و محدودیت‌هایی دارد که باید در فرایند دادرسی به آن توجه شود:
۱. اثر تعلیقی:
واخواهی به‌عنوان یکی از شیوه‌های اعتراض، اثر تعلیقی دارد. بدین معنا که اجرای حکم صادرشده تا زمان رسیدگی به واخواهی متوقف می‌شود. این ویژگی به منظور جلوگیری از وارد شدن زیان غیرقابل جبران به خوانده غایب و حفظ تعادل در فرایند دادرسی طراحی شده است.
۲. اثر انتقالی:
واخواهی دارای اثر انتقالی نیز هست، به این معنا که دادگاه علاوه بر رسیدگی به اعتراض خوانده غایب، تمامی جنبه‌های پرونده را مجدداً بررسی می‌کند. این امر نشان‌دهنده رویکرد بازنگرانه سیستم قضایی ایران در قبال تصمیمات غیابی است.
۳. فرصت دفاعی:
واخواهی یک فرصت دفاعی ویژه است که برای خوانده غایب فراهم می‌شود تا بتواند از حقوق خود در مقابل ادعاهای مطرح‌شده دفاع کند. در نتیجه، خواهان حق ندارد ادعای جدیدی را در این مرحله مطرح کند، حتی اگر این ادعا با دعوای بدوی مرتبط باشد. این محدودیت تضمین‌کننده تمرکز رسیدگی بر اعتراض خوانده و جلوگیری از انحراف روند دادرسی است.
۴. شیوه عادی و عدولی اعتراض:
واخواهی هم‌زمان به‌عنوان یک روش عادی و عدولی اعتراض شناخته می‌شود. عادی بودن آن به دلیل دسترسی ساده و پیش‌بینی‌شده در قانون است و عدولی بودن آن به این دلیل است که رأی صادرشده از اعتبار خود ساقط می‌شود و دادگاه مجدداً به دعوا رسیدگی می‌کند.
۵. عدم پذیرش ادعاهای جدید از سوی خواهان:
قانونگذار با تأکید بر حق دفاع خوانده، خواهان را از طرح ادعاهای جدید در مرحله واخواهی منع کرده است. این محدودیت از پیچیدگی پرونده و طولانی‌شدن دادرسی جلوگیری می‌کند و تمرکز دادگاه را بر دلایل واخواهی حفظ می‌نماید.
واخواهی به این ترتیب ابزاری کارآمد برای تضمین حقوق خوانده غایب است، اما درعین‌حال، با محدودیت‌هایی طراحی شده تا از سوءاستفاده و پیچیدگی بی‌مورد در فرایند دادرسی جلوگیری کند.
زهرا اکبری پویانی
زهرا اکبری پویانی
10 اردیبهشت 1404