واخواهی به‌عنوان یکی از ابزارهای اعتراض به رأی، در قوانین آیین دادرسی مدنی ایران جایگاهی ویژه دارد و ویژگی‌هایی خاص دارد که آن را از سایر روش‌های اعتراض متمایز می‌کند:
۱. محدودیت نسبت به احکام:
واخواهی تنها در مورد احکام صادره از دادگاه ممکن است و شامل قرارهای صادرشده نمی‌شود. این تمایز ناشی از ماهیت احکام است که در مورد ماهیت دعوی تصمیم‌گیری می‌کنند، در حالی که قرارها اغلب جنبه شکلی یا مقدماتی دارند.
۲. اختصاص به خوانده غایب:
واخواهی تنها از سوی خوانده‌ای که در جلسه رسیدگی حاضر نبوده و امکان دفاع از خود را نداشته است، امکان‌پذیر است. این حق برای خواهان وجود ندارد، زیرا او خود آغاز کننده دعوا بوده و اصولاً در روند رسیدگی حضور داشته است.
۳. مرجع رسیدگی:
واخواهی در همان شعبه‌ای که رأی را صادر کرده است، انجام می‌شود. این امر از یک‌سو تضمین‌کننده استمرار رسیدگی توسط قاضی آگاه به پرونده است و از سوی دیگر، از ایجاد تعارض احتمالی در آرای شعب مختلف جلوگیری می‌کند.
۴. مکان ارائه دادخواست واخواهی:
واخواهی می‌تواند با تسلیم دادخواست به دو مرجع ارائه شود:
- شعبه صادرکننده رأی که آشنایی کامل با جزئیات پرونده دارد.
- دفتر زندان یا بازداشتگاه در صورتی که خوانده غایب در بازداشت باشد. این امر دسترسی متهم به حقوق خود را تسهیل می‌کند و عدالت را تضمین می‌نماید.
این ویژگی‌ها نشان‌دهنده اهمیت واخواهی به‌عنوان یکی از شیوه‌های خاص اعتراض در نظام دادرسی ایران است که با هدف تضمین حق دفاع و رفع بی‌عدالتی در قبال افراد غایب طراحی شده است.
زهرا اکبری پویانی
زهرا اکبری پویانی
09 اردیبهشت 1404