حقوق معنوی به‌عنوان یکی از شاخه‌های حقوق مالکیت فکری، نقشی اساسی در تنظیم روابط قراردادی ایفا می‌کند. در حقوق ایران، حقوق معنوی به حقوقی اطلاق می‌شود که با شخصیت خالق اثر مرتبط است و غیرقابل انتقال بوده و محدود به زمان و مکان خاصی نیست. با این حال، اهمیت روزافزون حقوق معنوی در قراردادها، به‌ویژه در حوزه‌های پژوهشی، تجاری و فرهنگی، ضرورت تدوین بندهای ویژه برای حفظ این حقوق را برجسته کرده است.
مبانی حقوقی حفظ حقوق معنوی در ایران
در حقوق ایران، مبانی حقوق معنوی در قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و قوانین مرتبط با مالکیت صنعتی، از جمله قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳ مورد تأکید قرار گرفته است. این قوانین تصریح می‌کنند که حقوق معنوی از جمله نام، انتساب اثر به خالق و منع تحریف اثر، غیرقابل انتقال و همیشگی هستند.
جایگاه حقوق معنوی در قراردادها
در قراردادهای مختلف، به‌ویژه قراردادهای تحقیق و توسعه، نشر، تولید محتوا و انتقال فناوری، درج بندهای مشخصی در خصوص حقوق معنوی ضروری است. برخی از مهم‌ترین نکات عبارت‌اند از:
۱. تصریح به حقوق مؤلف یا خالق اثر: قرارداد باید به‌صراحت تعیین کند که حقوق معنوی اثر متعلق به خالق یا مؤلف است و این حقوق حتی در صورت انتقال حقوق مادی، محفوظ می‌ماند.
۲. ممنوعیت تحریف اثر: طرفین قرارداد باید متعهد شوند که اثر تولید شده را بدون اجازه خالق تغییر ندهند یا تحریف نکنند.
۳. حق انتساب: در قرارداد باید مشخص شود که اثر تولید شده باید به خالق آن نسبت داده شود، مگر آنکه توافقی خلاف آن صورت گرفته باشد.
حفظ حقوق معنوی در قراردادها نه تنها یک الزام حقوقی بلکه تضمینی برای صیانت از کرامت خالقان آثار است. با توجه به قوانین ایران، طرفین قرارداد باید از مفاد صریح و شفاف استفاده کنند تا ضمن رعایت حقوق خالق، از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری شود.
سمیه شهبازی دستجرده
سمیه شهبازی دستجرده
26 فروردین 1404