بر اساس ماده ۴۳۵ قانون مجازات اسلامی، اگر دسترسی به مرتکب جنایت عمدی به علت فرار یا مرگ امکان‌پذیر نباشد، قانونگذار برای حفظ حقوق اولیای دم یا مجنی‌علیه تمهیداتی در نظر گرفته است.
طبق این ماده، در جنایت عمدی (مانند قتل)، اگر با درخواست صاحب حق، دسترسی به مرتکب میسر نباشد، دیه از اموال او پرداخت می‌شود.
اگر مرتکب مالی نداشته باشد، ولی دم می‌تواند دیه را از عاقله (خویشاوندان نسبی مذکر) مطالبه کند و در صورت عدم توانایی یا نبود عاقله، دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود. در جنایات عمدی کمتر از قتل، ابتدا دیه از اموال مرتکب و سپس از بیت‌المال تأمین می‌شود.
نکته مهم اینجاست که اگر بعد از دریافت دیه، دسترسی به مرتکب امکان‌پذیر شد و اولیای دم از قصاص منصرف نشده باشند، می‌توانند حق قصاص را اعمال کنند؛ البته در این صورت، باید دیه دریافت شده را بازگردانند.
این نشان می‌دهد که فرار یا فوت مرتکب، به خودی خود، مجوزی برای سقوط حق قصاص نیست و حق اولیای دم تا زمان دسترسی به مرتکب، محفوظ خواهد ماند.
زهرا اکبری پویانی
زهرا اکبری پویانی
22 اسفند 1403