مقدمه
پیش‌پرداخت pre-payment یکی از روش‌های پرداخت است. پیش‌پرداخت مبلغی از هزینه کل یا بخشی از بهای یک کالا یا خدمات قبل از دریافت آن است. این روش پرداخت، در بسیاری از معاملات، از خرید‌های شخصی تا قرارداد‌های تجاری طولانی مدت، رواج دارد. انتخاب این روش پرداخت به عوامل مختلفی مانند نوع کالا یا خدمت، میزان اعتماد طرفین، شرایط قرارداد و قوانین حاکم بستگی دارد.
گفتار اول: اهمیت روش پیش‌پرداخت
اولین و ساده‌ترین روش پرداخت در تجارت بین‌الملل، روش پیش‌پرداخت است. این روش از آن جهت دارای اهمیت است که برای خریدار و فروشنده دارای امتیازاتی است. برخی از این امتیازات، در ادامه به تفکیک خریدار و فروشنده توضیح داده می‌شوند.
امتیازات پیش‌پرداخت برای فروشنده:
اولین مورد اهمیت و امتیاز برای فروشنده، تامین مالی است. چراکه، پیش‌پرداخت به فروشنده کمک می‌کند تا هزینه‌های تولید یا تهیه کالا را تامین کند.
دومین مورد اهمیت، کاهش ریسک است. دریافت پیش‌پرداخت، ریسک عدم پرداخت مشتری را کاهش می‌دهد.
سومین مورد، تضمین قرارداد است. به این صورت که، پیش‌پرداخت نشان‌دهنده تعهد مشتری به انجام و اجرای معامله است.
چهارمین و آخرین مورد امتیاز برای فروشنده، برنامه‌ریزی بهتر است. در واقع، با دریافت پیش‌پرداخت، فروشنده می‌تواند برنامه‌های تولیدی و مالی خود را بهتر تنظیم کند.
امتیازات پیش‌پرداخت برای مشتری:
اولین امتیازی که در روش پیش‌پرداخت برای خریدار می‌توان متصور شد، تضمین موجودی کالا است. به این علت که، در برخی موارد، پرداخت پیش‌پرداخت می‌تواند تضمینی برای موجود بودن کالا در زمان تحویل باشد.
دومین مزیت و امتیاز خریدار در این روش، تخفیف گرفتن از فروشنده در بهای کالا است. زیرا، برخی از فروشندگان به خریدارانی که پیش‌پرداخت بهای کالا را انجام می‌دهند، تخفیف قائل می‌شوند.
سومین مزیت، اولویت داشتن مشتری در تحویل کالا است. از این رو که، مشتریانی که تمام یا بخشی از بهای کالا را پیش‌پرداخت می‌کنند، ممکن است فروشنده آنها را در اولویت تحویل نسبت به سایر مشتریان قرار دهند.
گفتار دوم: انواع روش‌های پرداخت در روش پیش‌پرداخت
همانطور که در مقدمه بحث بیان شد، انتخاب یک روش مناسب پرداخت پیش‌پرداخت، به عوامل گوناگونی مانند نوع کالا یا خدمت، میزان اعتماد طرفین، شرایط قرارداد و قوانین حاکم بر قرارداد طرفین بستگی دارد. شرح و توضیح این روش‌ها در ادامه به‌طور مختصر توضیح داده می‌شوند.
۱. پرداخت نقدی:
این روش به دلیل سادگی، سرعت و قطعیت در پرداخت روش مناسبی در پرداخت پیش‌پرداخت است.
در مقابل، باید به دو نکته در این نوع روش توجه داشت. اول عدم امکان پیگیری در صورت بروز مشکل و دوم ریسک حمل پول نقد.
۲. پرداخت با کارت بانکی:
این روش به علت ایجاد امنیت بیشتر نسبت به پرداخت نقدی و امکان استفاده از کارت‌های اعتباری یا نقدی روش خوب و شاید بهتر از روش پرداخت نقدی نیز باشد. هرچند که این روش با دو مسئله رو به رو است که باید مورد توجه تجاری که قصد استفاده از آن را دارند، قرار بگیرند. اول، نیاز به دستگاه کارت‌خوان و دوم، امکان بروز خطا در تراکنش.
۳. پرداخت از طریق درگاه‌های پرداخت اینترنتی:
این روش به دلیل راحتی، سرعت و امکان پرداخت از هر مکان با اتصال به اینترنت، روشی مناسب و قابل توجه تجار است. اگرچه که نیاز به اتصال به اینترنت برای انجام عملیات پرداخت و امکان هک شدن درگاه پرداخت از جمله معایب این روش به شمار می‌روند.
۴. پرداخت با چک:
با استفاده از چک امکان پرداخت مبالغ بالا نیز وجود دارد؛ علاوه بر این، قابلیتی برای تایید صحت چک نیز وجود دارد که موجب امنیت و آسایش خاطر فروشنده از پرداخت می‌شود.
این در حالی است که پرداخت با چک با چالش‌هایی مثل زمان‌بر بودن وصول چک و احتمال برگشت خوردن چک نیز مواجه است.
۵. پرداخت با حواله بانکی:
پرداخت با حواله بانکی نیز دیگر روش پرداخت است که به واسطه آن که، امکان پرداخت مبالغ بالا در آن وجود دارد و قابلیت پیگیری نیز دارد، روشی قابل توجه به نظر می‌رسد. تنها ضعف این روش، زمان‌بر بودن عملیات پرداخت نسبت به روش‌های دیگر است.
۶. پرداخت با کارت اعتباری:
این روش امکان خرید کالا یا خدمات با استفاده از اعتبار بانک را فراهم می‌کند. همچنین، امکان بازپرداخت اقساطی نیز در این روش وجود دارد. نیاز به پرداخت کارمزد و امکان بدهکار شدن از مسائلی هستند که در این روش، وجود دارد و باید مورد توجه قرار بگیرند.
۷. پرداخت با ارز دیجیتال:
پرداخت با ارز دیجیتال از روش‌هایی است که امروزه استقبال خوبی از آن در دنیای تجارت شده است. علل آن را می‌توان سرعت بالا، هزینه‌های پایین و قابلیت انتقال بین‌المللی بیان کرد. این روش، به دلیل نوسانات شدید قیمت ارزهای دیجیتال و عدم پذیرش عمومی در همه جا برخی را در استفاده دچار تردید کرده است.
گفتار سوم: ریسک‌های روش پیش‌پرداخت
مانند هر روش پرداخت دیگر، پیش‌پرداخت نیز دارای ریسک‌هایی است که هر بازرگانی قبل از انتخاب این روش پرداخت، باید این ریسک‌ها را بشناسد تا با آگاهی بیشتری این روش را انتخاب نموده و این روش را مدیریت نماید. در ادامه ریسک‌های اصلی این روش معرفی می‌شوند.
۱. عدم دریافت کالا یا خدمات از سوی خریدار یا کلاه‌برداری فروشنده:
به این صورت که، یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌ها در این روش، احتمال کلاه‌برداری توسط فروشنده است. فروشنده ممکن است پس از دریافت وجه، هیچ کالایی را تحویل ندهد یا خدمات مورد نظر را ارائه نکند.
۲. تاخیر در تحویل کالا:
حتی اگر فروشنده قصد کلاه‌برداری را نداشته باشد، ممکن است به دلایل مختلفی مانند مشکلات تولیدی، مشکلات لجستیکی یا مسائل مالی، در تحویل کالا یا خدمات تاخیر کند.
۳. کاهش کیفیت کالا یا خدمات یا تفاوت کیفیت با نمونه:
در مورد خدمات، ممکن است کیفیت خدمات ارائه شده کمتر از آنچه انتظار می‌رفته باشد. کالای تحویلی ممکن است از نظر کیفیت، مشخصات یا ویژگی‌ها با نمونه‌ای که خریدار دیده یا توصیف شده است، متفاوت باشد.
۴. مشکل در استرداد وجه:
در صورت بروز هر یک از مشکلات و مسائل فوق‌الذکر، ممکن است خریدار با مشکلاتی در استرداد وجه پرداختی خود مواجه شود؛ زیرا، برخی فروشندگان ممکن است از استرداد وجه به خریدار خودداری نمایند یا روند استرداد را به تعویق بیاندازند.
۵. تغییرات بازار و کاهش ارزش کالا:
در برخی موارد، ممکن است پس از پرداخت وجه، قیمت کالا یا خدمات در بازار کاهش یابد و خریدار متحمل ضرر شود.
۶. تغییرات فناوری:
در مورد کالا‌های فناوری، ممکن است مدل جدیدی از محصول وارد بازار شود و ارزش کالای خریداری شده کاهش یابد.
گفتار چهارم: مدیریت ریسک‌های پیش‌پرداخت
در گفتار قبل، ریسک‌های اصلی روش پیش‌پرداخت معرفی شدند. سوالی که به وجود می‌آید این است که، پس از شناسایی این ریسک‌ها، چگونه می‌توان این ریسک‌ها را مدیریت کرد و چگونه می‌توان آنها را کاهش داد؟ فعالین تجارت بین‌الملل و متخصصان حقوق تجارت بین‌الملل، توصیه‌هایی کرده و روش‌هایی را پیشنهاد کرده‌اند که توجه به آنها می‌تواند از قدرت ریسک‌های مذکور بکاهد.
بررسی اعتبار فروشنده، درخواست قرارداد مکتوب، مشخص نمودن مبلغ دقیق پیش‌پرداخت و مهلت دقیق تحویل کالا یا خدمات توسط فروشنده در قرارداد، توجه به گارانتی و خدمات پس از فروش کالا، پیش‌بینی تضامین در قرارداد، استفاده از درگاه‌های پرداخت معتبر، درخواست فاکتور رسمی، بیمه کردن معامله و نگه‌داری اسناد پرداخت از روش‌هایی هستند که ریسک‌های پرداخت روش پیش‌پرداخت را کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری:
پیش‌پرداخت به عنوان یکی از انواع روش‌های پرداخت در تجارت بین‌الملل است. این روش، بسته به عواملی مثل اعتماد بین طرفین قرارداد و مزایا و معایبی که برای هر یک از طرفین قرارداد و ریسک‌هایی که در آن محتمل است، انتخاب شده و به کار می‌رود.
با اینکه روش پیش‌پرداخت مزایای خاص خود را دارد، اما ریسک‌هایی نیز به همراه دارد. با آگاهی از این ریسک‌ها و اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد و با اطمینان بیشتری از این روش پرداخت استفاده کرد.
مهناز حسین‌پور
مهناز حسین‌پور
23 بهمن 1403