مقدمه 

در معاملات تجاری بین‌المللی مانند معاملات داخلی، فروشنده seller و خریدار BUYER در مقابل یکدیگر تعهداتی را عهده‌دار می‌شوند. اولین و مهم‌ترین تعهد فروشنده در برابر خریدار، ارسال کالا برای خریدار است. در مقابل، خریدار نیز متعهد به پرداخت قیمت و بهای کالا به فروشنده می‌شود. از این رو، در تجارت بین‌الملل، روش‌های پرداختی International terms of payment) برای پرداخت وجه معامله از سوی خریدار تعیین و معرفی شده‌اند. این روش‌ها عبارتند از: پرداخت حساب باز مدت‌دار امانی open account، پرداخت پیش‌پرداخت نقدی Advanced Payment، پرداخت وصولی (برات) Collections و پرداخت با استفاده از اعتبارات اسنادی DOCUMENTARY letter of credit. 

در این مقاله، بناست تا به طور اجمالی و مختصر، به تعریف و معرفی اعتبارات اسنادی که به اختصار LC نامیده می‌شود، مزایای آن، اجزای اصلی اعتبارات اسنادی و ریسک‌های ناشی از اعتبارات اسنادی پرداخته شود. 

گفتار اول: مفهوم و مزایای اعتبارات اسنادی 

اعتبار اسنادی یا ال‌سی به عنوان یک روش مالی است که در معاملات بازرگانی بین‌المللی به منظور تضمین پرداخت وجه معامله از سوی خریدار به فروشنده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، یک بانک به عنوان واسطه بین خریدار و فروشنده عمل می‌کند و متعهد می‌شود در صورت ارائه اسناد مشخص دال بر تحویل کالا و مطابق با شرایط اعتبار، مبلغ توافق شده را به فروشنده پرداخت نماید. 

این روش پرداخت دارای مزایای زیادی نسبت به روش‌های دیگر پرداخت است. چراکه، 

۱ـ در کاهش ریسک عدم پرداخت موثر است. به این ترتیب که، در معاملات بین‌المللی، فاصله جغرافیایی و تفاوت در قوانین تجاری، ریسک عدم پرداخت را افزایش می‌دهد. در این صورت، بانک، پرداخت وجه به فروشنده را به شرط ارائه اسناد مشخص از سوی او، اعمال می‌کند. به همین دلیل، ریسک عدم پرداخت توسط خریدار کاهش می‌یابد. 

 ۲ـ افزایش اعتماد در طرفین: با وجود اعتبار اسنادی، هر دو طرف یک معامله یعنی خریدار و فروشنده به انجام تعهدات از سوی طرف مقابل اطمینان و اعتماد بیشتری پیدا می‌کنند و با خیالی آسوده‌تر به معاملات بازرگانی اشتغال می‌یابند. 

۳ـ تسهیل در امر تجارت: اعتبار اسنادی به عنوان یک ابزار استاندارد در تجارت بین‌المللی شناخته می‌شود و به دلیل ایجاد سرعت در پرداخت ثمن معامله و داشتن امنیت بالا در پرداخت به تسهیل معاملات و مبادلات تجاری کمک می‌کند. 

گفتار دوم: اجزای اصلی یک اعتبار اسنادی 

اولین قدم در فرایند گشایش یک اعتبار اسنادی، قرارداد میان خریدار و فروشنده است. در واقع، بعد از توافقات نهایی و امضای قرارداد میان طرفین قرارداد، LC صورت می‌گیرد. در مسیر فرایند گشایش LC افراد و اجزای مختلفی درگیر و دخیل هستند که در ادامه، به بیان آن‌ها پرداخته می‌شود. 

بانک گشاینده issuing bank: 

بانکی که به درخواست خریدار، اعتبار اسنادی را صادر می‌کند. 

متقاضی اعتبار applicant: 

خریداری که درخواست صدور اعتبار اسنادی را می‌دهد. 

ذی‌نفع کالا Beneficiary: 

فروشنده‌ای که وجه اعتبار به نفع او پرداخت می‌شود. 

بانک ابلاغ‌کننده Advising/ Notifying Bank: 

بانکی که اعتبار اسنادی را به ذی‌نفع ابلاغ می‌کند. اگر این بانک اعتبار اسنادی را تایید نماید، مسوولیت پرداخت را نیز متقبل می‌شود. البته این امر نیاز به تصریح دارد. 

اسناد حمل Shipping documents: 

اسنادی که فروشنده باید برای دریافت وجه به بانک ارائه کند. مانند سیاهه فروش Invoice، بارنامه bill of lading، گواهی بازرسی کالا Inspection Certificate و ... . 

بانک تنظیم‌کننده: 

بانکی که اقدام به تایید بانک ابلاغ‌کننده و همچنین اعتبار شخص خریدار می‌کند و پس از تایید آن‌ها خود اقدام به پرداخت وجه معامله کرده و کار انتقال وجه را به فروشنده انجام می‌دهد.

گفتار سوم: ریسک‌های ناشی از به کارگیری اعتبارات اسنادی 

اعتبارات اسنادی به عنوان یکی از امن‌ترین روش‌های پرداخت در تجارت بین‌الملل شناخته می‌شوند. با این حال، مانند هر روش مالی دیگر، ریسک‌هایی نیز به همراه دارند. درک و مدیریت این ریسک‌ها، برای تجار و بانک‌ها، امری حیاتی است. 

مهم‌ترین و اصلی‌ترین این ریسک‌ها، ریسک‌های مرتبط با بانک‌های صادر‌کننده و پرداخت‌کننده، ریسک‌های مرتبط با اسناد، ریسک‌های مرتبط با کالا، ریسک‌های مرتبط با حمل‌و‌نقل و ریسک‌های سیاسی هستند که در ادامه و به اختصار، توضیح داده می‌شوند. 

۱ـ ریسک‌های مرتبط با بانک‌های صادر‌کننده Issuing Bank و پرداخت‌کننده اعتبار Paying bank:

در توضیح این ریسک باید گفت ممکن است بانک صادر‌کننده به دلایلی مانند ورشکستگی یا مشکلات مالی، قادر به پرداخت وجه نباشد یا اینکه، بانک صادر‌کننده ممکن است پس از صدور اعتبار، شرایط آن اعتبار را تغییر دهد که این امر می‌تواند منجر به اختلاف و تاخیر در پرداخت شود و یا اینکه، بانک صادر‌کننده ممکن است اعتبار را پیش از موعد مقرر شده، لغو کند. 

۲ـ ریسک‌های مرتبط با اسناد: 

این ریسک ممکن است به این صورت ظاهر شود که اسنادی که توسط فروشنده ارائه می‌شود، ممکن است با شرایط اعتبار مطابقت نداشته باشد. این عدم تطابق می‌تواند منجر به رد اسناد توسط بانک پرداخت‌کننده شود. از سوی دیگر، امکان تقلب در اسناد وجود دارد که می‌تواند منجر به پرداخت‌های نادرست شود. گم شدن یا تخریب اسناد نیز می‌تواند به تاخیر در پرداخت یا حتی عدم پرداخت منجر شود. 

۳ـ ریسک‌های مرتبط با کالا: 

ریسک‌های مرتبط با کالا، ممکن است به دو صورت رخ دهد. همواره این احتمال وجود دارد که کیفیت یا کمیت کالای تحویل شده با آنچه در قرارداد ذکر شده است، متفاوت باشد یا آنکه، اگر در تحویل کالا، تاخیری رخ دهد، این تاخیر در تحویل کالا، می‌تواند به ضرر خریدار تمام شود. 

۴ـ ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل: 

آسیب دیدن کالا در حین حمل و نقل و تاخیر در حمل و نقل از مسائلی هستند که می‌توانند در بروز ریسک‌های حمل و نقل ظاهر شوند. به این صورت که، کالا ممکن است در حین حمل و نقل آسیب ببیند یا گم شود یا اینکه، تاخیر در حمل و نقل می‌تواند به دلایل مختلفی مانند شرایط آب و هوایی، مشکلات گمرکی و ... رخ دهد. 

۵ـ ریسک‌های سیاسی: 

تغییرات در قوانین و مقررات یک کشور، تحریم‌ها علیه یک کشور و درگیری‌های سیاسی از عوامل سیاسی هستند که می‌توانند بر اجرای اعتبارات اسنادی اثر منفی گذاشته یا اجرای آن را با مانع رو‌به‌رو کنند. 

نتیجه‌گیری: 

اعتبار اسنادی مهم‌ترین روش و ابزار پرداخت برای معاملات و مبادلات تجاری بین‌المللی است که به منظور کاهش ریسک طرفین معامله به کار می‌رود. از آنجا که در اعتبارات اسنادی، ریسک عدم پرداخت وجه معامله کاهش می‌یابد و نتیجتا، طرفین معامله به یکدیگر در انجام تعهدات، اطمینان بیشتری می‌کنند، انجام معاملات و مبادلات تجاری بین‌المللی، سریع‌تر و ساده‌تر می‌شوند. 

اگرچه اعتبارات اسنادی یکی از بهترین و امن‌ترین روش‌های پرداخت است، اما همواره با ریسک‌هایی مواجه است. ریسک‌های مرتبط با اسناد، ریسک‌های مرتبط با کالا و ریسک‌های سیاسی از جمله این ریسک‌ها به شمار می‌روند. به همین دلیل، مدیریت درست این ریسک‌ها، در تجارت بین‌الملل، بسیار مهم است. انتخاب بانک صادر‌کننده و پرداخت‌کننده معتبر و خرید بیمه اعتبار برای پوشش ریسک‌های عدم پرداخت از جمله روش‌های مناسب در درک و مدیریت این ریسک‌ها به شمار می‌روند. 

مهناز حسین پور