مقدمه:

تهاتر یکی از مفاهیم مهم در حقوق مدنی است که در روابط تجاری و معاملات روزمره نقش بسزایی ایفا می‌کند. به طور ساده، تهاتر به معنای سقوط دو دین همجنس است که بطور متقابل بین دو شخص وجود دارد. یعنی زمانی که دو نفر همزمان هم به یکدیگر بدهکار باشند و هم از یکدیگر طلبکار، هر دو دین به سبب تهاتر خود به خود ساقط می گردد.

در این مقاله، به بررسی ماهیت، انواع و شرایط تحقق تهاتر پرداخته خواهد شد.

ماهیت تهاتر

تهاتر از نظر ماهیت، یک واقعه حقوقی قهری است که به موجب آن، دو دین متقابل بین دو نفر ساقط می‌شود. این ساقط شدن می‌تواند به صورت ایقاعی یا قراردادی یا قضایی صورت گیرد.

در هر سه صورت تهاتر قهری است و ماهیت تهاتر تغییر نمی کند. ولی با قرارداد یا ایقاع یا حکم دادگاه شرایط را ایجاد می کنیم.

تهاتر قهری گاهی به طور خودکار و بدون نیاز به توافق طرفین، دو دین را ساقط می‌کند. در حالی که در تهاتر قراردادی، طرفین با توافق یکدیگر، نسبت به ساقط شدن دیون اقدام می‌کنند. تهاتر یعنی وحدت عناوین طلبکار و بدهکار در دو شخص در آن واحد.

شرایط تحقق تهاتر:

 شرایط تحقق تهاتر عبارتند از:

وجود دو دین بین دو شخص: دو شخص باید در برابر یکدیگر هم داین و هم مدیون باشند.

وحدت موضوع : دیون باید از یک جنس باشند.

وحدت زمان: دیون باید در یک زمان قابل مطالبه باشند.

وحدت مکان: دیون باید در یک مکان قابل پرداخت باشند.

هیچ یک از دو دین نباید متعلق حق شخص ثالثی باشد: تهاتر به ضرر اشخاص ثالث که حق ثابتی نسبت به موضوع دین پیدا کرده باشند، حاصل نمی شود.

دو دین باید محقق و ثابت باشد.

اثرات تهاتر:

تهاتر دارای آثار حقوقی متعددی است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ساقط شدن دیون: مهم‌ترین اثر تهاتر، ساقط شدن دو دین متقابل است.

رفع دعوی: با تحقق تهاتر، دعوای هر یک از طرفین نسبت به دیگری منتفی می‌شود.

اثبات پرداخت دین: تهاتر به عنوان دلیلی بر پرداخت دین تلقی می‌شود.

مواد قانونی:

مواد ۲۹۴ الی ۲۹۹ قانون مدنی، به طور صریح به مفهوم و موضوع و مقررات تهاتر پرداخته است.

نتیجه‌گیری

تهاتر به عنوان یکی از ابزارهای مهم تسویه حساب بین افراد، در روابط تجاری و معاملات روزمره نقش بسزایی ایفا می‌کند.

شناخت ماهیت، انواع و شرایط تحقق تهاتر برای همه افرادی که در معاملات تجاری شرکت می‌کنند ضروری است. با توجه به اهمیت تهاتر، قانونگذار نیز در قانون مدنی به این موضوع پرداخته و شرایط تحقق آن را مشخص نموده است.

نکات قابل توجه:

.در مقام دفاع می توان به‌ تهاتر استناد نمود و نیاز به تقدیم دادخواست ندارد.

.در تهاتر وحدت سبب و منشاء دین نیاز نیست. 

. اگر وحدت جنس ، زمان و مکان نباشد تهاتر ایجاد نمی شود. ولی راه‌هایی وجود دارد که با شرایطی طرفین می توانند تهاتر را ایجاد کنند.

نویسنده: زهرا راسخ