یکی از مسائل مهم این است که اگر کودک بعد از بلوغ تمایلی به دیدار یکی از والدین نداشته باشد، هیچ الزامی برای ملاقات وجود ندارد. بعد از بلوغ، تصمیم‌گیری در این خصوص با خود فرزند است و هیچ فشاری از سوی والدین نباید اعمال شود. اما قبل از بلوغ، شرایط باید به نحوی فراهم شود که کودک بتواند با هر دو والد دیدار کند، مگر اینکه دلایل خاصی وجود داشته باشد که دادگاه تصمیم دیگری اتخاذ کند. در این حالت، شرایط مکانی، زمانی و محیطی ملاقات باید به گونه‌ای باشد که کودک تحت فشار نباشد.
در صورتی که والدین در خصوص حضانت به توافق برسند، حق حضانت می‌تواند به یکی از والدین تفویض شود. برای مثال، حضانت فرزندان کمتر از هفت سال به پدر و بیشتر از هفت سال به مادر واگذار می‌شود. در صورتی که پدر زندانی باشد، حضانت مادر ادامه خواهد یافت، مگر اینکه دعوای حضانت از سوی پدر مطرح شود و دادگاه به بررسی آن بپردازد. همچنین، ازدواج موقت مادر نیز همچون ازدواج دائم می‌تواند حضانت را سلب کند، مگر اینکه مصلحت کودک ایجاب کند حضانت همچنان به مادر واگذار شود.
اگر مادر سلامت روان خود را از دست بدهد یا ازدواج مجدد کند، حضانت از او سلب می‌شود. اما در صورت بهبود وضعیت روانی یا وقوع طلاق، او می‌تواند مجدداً برای حضانت فرزند صلاحیت داشته باشد.
طبق ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی، دیدار با والد فاسدالاخلاق حتی اگر از لحاظ اخلاقی مناسب نباشد، قابل حذف نیست و فقط می‌توان آن را مقید یا مشروط کرد. این نظر بر اساس تحقیقات روان‌شناختی است که نشان می‌دهد حذف دیدار با والد حتی اگر فاسد باشد، می‌تواند به کودک آسیب عاطفی وارد کند. با این حال، در مواردی که والد کودک‌آزار باشد یا مصلحت کودک ایجاب کند، دیدار می‌تواند محدود شود.
در مورد اعتیاد یکی از والدین، اگر این اعتیاد زیانبار باشد، دادگاه می‌تواند حضانت را از والد معتاد سلب کند. همچنین، اگر پدر فوت کند، حضانت به مادر واگذار می‌شود، اما جد پدری همچنان به عنوان ولی قهری وظایف و حقوقی در قبال کودک دارد و نمی‌توان حق ملاقات او را سلب کرد، مگر به دلایل قانونی خاص.
در صورت وقوع طلاق، حضانت به نوعی توافق و تراضی والدین بر اساس شرایط تنظیم می‌شود، اما اگر حضانت به خطر بیافتد، والدین می‌توانند به دادگاه درخواست تغییر حضانت دهند.
زهرا اکبری پویانی
پایان
زهرا اکبری پویانی
21 آذر 1403