بررسی جایگاه حقوقی گواهی تحویل موقت (PAC) و گواهی تحویل دائم (FAC) در حقوق ایران

در قراردادهای پیمانکاری، به‌ویژه در پروژه‌های عمرانی و زیربنایی، دو مرحله مهم وجود دارد که با صدور گواهی‌های خاص مشخص می‌شوند: گواهی تحویل موقت (Provisional Acceptance Certificate – PAC) و گواهی تحویل دائم (Final Acceptance Certificate – FAC). این دو گواهی نه تنها نشانه تکمیل پروژه در دو مرحله مختلف هستند، بلکه از لحاظ حقوقی نیز پیامدهای مهمی برای پیمانکار و کارفرما دارند. 

گواهی تحویل موقت (PAC)

مفهوم حقوقی:  

گواهی تحویل موقت، به منزله اتمام بخش عمده‌ای از کار و آمادگی پروژه برای بهره‌برداری اولیه است. این گواهی از سوی کارفرما صادر می‌شود و بیانگر این است که پروژه تا حدی تکمیل شده که قابل استفاده یا بهره‌برداری اولیه باشد. در حقوق ایران، صدور این گواهی به معنای پایان کامل تعهدات پیمانکار نیست، بلکه تنها به معنای اتمام بخش اصلی کار است.

شرایط صدور PAC در حقوق ایران:

۱- تکمیل بخش عمده کار: پیمانکار باید بخش اصلی پروژه را به گونه‌ای تکمیل کرده باشد که پروژه قابلیت بهره‌برداری اولیه را داشته باشد.

۲- برطرف شدن نواقص جزئی: نواقص جزئی که مانع از بهره‌برداری پروژه نمی‌شود، می‌بایست شناسایی و رفع گردد.

۳- انجام آزمایش‌ها و تست‌ها: آزمایش‌ها و تست‌های عملکردی لازم برای اطمینان از کارکرد صحیح پروژه باید صورت گرفته و نتایج آن تأیید شده باشد.

گواهی تحویل دائم (FAC)

مفهوم حقوقی: 

گواهی تحویل دائم پس از گذشت دوره تضمین و رفع تمامی نواقص و مشکلات پروژه صادر می‌شود. این گواهی نشان‌دهنده پایان تعهدات پیمانکار و انتقال کامل مسوولیت پروژه به کارفرما است. در نظام حقوقی ایران، صدور FAC به معنای اتمام کامل تعهدات پیمانکار و بسته شدن پرونده قرارداد از سوی اوست. 

شرایط صدور FAC در حقوق ایران: 

۱- پایان دوره تضمین: دوره تضمین، که معمولاً یک سال پس از صدور PAC است، باید به پایان رسیده باشد.

۲- رفع تمامی نواقص: پیمانکار موظف است تمامی نواقصی که در دوره تضمین شناسایی شده‌اند را برطرف کند.

۳- تأیید عملکرد نهایی: پس از انجام تست‌های نهایی و تأیید عملکرد کامل پروژه، گواهی تحویل دائم صادر می‌شود. 

تفاوت‌های حقوقی PAC و FAC

در نظام حقوقی ایران، تفاوت‌های اساسی بین گواهی‌های PAC و FAC وجود دارد که به شرح زیر است:

۱- مرحله پروژه: PAC نشان‌دهنده تکمیل بخش عمده کار و آماده‌سازی برای بهره‌برداری اولیه است، در حالی که FAC به معنای پایان نهایی پروژه و تکمیل کامل تعهدات است.

۲- پرداخت‌ها: پس از صدور PAC، پیمانکار می‌تواند بخش قابل‌ توجهی از مطالبات خود را دریافت کند، اما صدور FAC به منزله پرداخت نهایی و تصفیه‌حساب کامل با پیمانکار است.

۳- مسوولیت‌ها: پس از صدور PAC، پیمانکار هنوز در قبال نواقص و مشکلات احتمالی مسوول است، اما با صدور FAC، این مسوولیت به طور کامل به کارفرما منتقل می‌شود.

ملاحظات حقوقی PAC و FAC در حقوق ایران

۱- مقررات شرایط عمومی پیمان: در شرایط عمومی پیمان، که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تدوین شده است، مقررات مربوط به صدور PAC و FAC به تفصیل بیان شده است. این مقررات به وضوح شرایط و آثار حقوقی این گواهی‌ها را مشخص می‌کنند.

۲- توافقات قراردادی: طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر شرایط صدور PAC و FAC را تغییر داده یا شرایط اضافی مقرر کنند، مشروط به آنکه مغایر با قوانین آمره نباشد.

۳- مسوولیت‌ها و تضمین‌ها: با صدور FAC، دوره ضمانت و مسوولیت پیمانکار به پایان می‌رسد و کارفرما از حقوق خود در خصوص تضمین‌های پیشین برخوردار می‌شود.

در حقوق ایران، گواهی‌های تحویل موقت و تحویل دائم از اهمیت بالایی برخوردارند و نقش کلیدی در مدیریت پروژه‌های پیمانکاری ایفا می‌کنند. آگاهی از شرایط صدور و آثار حقوقی این گواهی‌ها می‌تواند به تنظیم بهتر قراردادها و جلوگیری از اختلافات احتمالی کمک کند.

سمیه شهبازی دستجرده