مقدمه

در نظام حقوقی ایران، داوری به عنوان یکی از شیوه‌های جایگزین حل‌و‌فصل اختلافات، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این روش، طرفین یک مناقشه با توافق یکدیگر، شخصی یا اشخاصی را به عنوان داور تعیین می‌کنند تا به جای مراجع قضایی، به موضوع مورد اختلاف رسیدگی و رای صادر نمایند. رای داور، همانند احکام دادگاه، لازم‌الاجرا بوده و طرفین ملزم به تمکین از آن هستند. با این حال، در برخی موارد، امکان ابطال رای داور توسط مراجع قضایی وجود دارد.

در این مقاله، به بررسی شرایط و الزامات قانونی مربوط به ابطال رای داور می‌پردازیم.

موارد ابطال رای داور:

قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۴۸۹، شرایطی را برشمرده که در صورت وجود آن‌ها، رای داور باطل و غیر قابل‌ اجرا خواهد بود. این موارد عبارتند از:

۱- مخالفت رای داور با قانون: رای داور نباید مخالف با قوانین و مقررات حاکم بر موضوع داوری باشد. در صورتی که رای داور مغایر با قانون باشد، ذینفع می‌تواند با طرح دعوای ابطال رای داور در دادگاه صالح، خواستار ابطال آن شود.

۲- صدور رای در مورد موضوعی که خارج از حدود داوری است: داور مجاز به صدور رای در خصوص موضوعاتی که خارج از حدود توافق طرفین در مورد داوری است، نمی‌باشد. در این صورت، رای داور باطل خواهد بود.

۳- صدور رای توسط داور فاقد صلاحیت: رای داوری که توسط داوری فاقد صلاحیت قانونی یا قراردادی صادر شده باشد، باطل و غیر قابل اجرا است.

۴- رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.

۵- رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.

۶- رای به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور رای نبوده‌اند.

۷- قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد.

نحوه طرح دعوای ابطال رای داور:

ذینفع، برای ابطال رای داور، باید ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رای، به دادگاه صالح مراجعه و دادخواست ابطال رای داور را تقدیم نماید.(این مهلت برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه خواهد بود) دادگاه پس از رسیدگی به دلایل و مستندات طرفین، در صورت احراز یکی از موارد ابطال رای داور، حکم به ابطال رای صادر خواهد کرد.

آثار ابطال رای داور:

ابطال رای داور به منزله از بین رفتن آثار آن است. در این صورت، گویی هیچ رایی صادر نشده و طرفین می‌توانند مجددا برای حل و فصل اختلاف خود از طریق مراجع قضایی یا داوری دیگر اقدام نمایند.

نتیجه‌گیری:

رای داور، همانند احکام دادگاه، از اعتبار امر مختومه برخوردار است. به این معنی که پس از انقضای مهلت اعتراض و یا صدور رای قطعی در مورد ابطال رای داور، دیگر امکان طرح هیچ‌گونه ایراد و اعتراضی به آن وجود نخواهد داشت.

در برخی از موارد، ممکن است امکان اصلاح یا تعدیل رای داور توسط دادگاه وجود داشته باشد.

زهرا راسخ