افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد و تحت عنوان تغییر مهریه مطابق رویه قضایی، ممنوع میباشد. با این وجود، زن و شوهر میتوانند با دارا بودن شرایط لازم، از طریق دیگر روشهای قانونی، همچون صلح بلاعوض و ابراء، برای تغییر در میزان مهریه، اقدام نمایند.
در چنین وضعیتی، زن و شوهری که قصد داشته باشند برای افزایش و یا کاهش میزان مهریه بعد از عقد اقدام نمایند، لازم است به این نکته توجه داشته باشند که از نظر حقوقی منعی برای افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد وجود ندارد. چرا که بر خلاف نکاح که یک عقد غیر مالی بوده، توافق زوجین بر مهریه، یک عقد و قرارداد مالی است و تابع احکام و شرایط لازم عقود مالی میباشد.
اما برخلاف تحلیل حقوقی، به افزایش و یا کاهش میزان مهریه بعد از عقد امکان دارد، پاسخ مثبت داده، رویه قضایی، کاملا مخالف با این موضوع میباشد:
توضیح آنکه، تا پیش از سال ۱۳۸۸، به موجب بند (ب) از قسمت ۱۵۱ بخشنامههای ثبتی که مقرر میداشت: «چنانچه به علل مختلف، مرد در مقام افزایش مهریه زن برآید، این عمل باید به موجب اقرارنامه رسمی صورت گیرد که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد»، افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد، امکانپذیر و روشها و شرایط لازم برای انجام آن نیز مشخص شده بود که مطابق بخشنامه مزبور، صرفا از طریق دفاتر اسناد رسمی، انجام میگرفت.
اما در سال ۱۳۸۸، به موجب رای وحدت رویه از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری، صادر گردید که به موجب آن، به طور کلی، افزایش و یا کاهش میزان مهریه، در عقدنامه یا حتی به موجب سند رسمی، ممنوع گردید.
به موجب رای شماره ۴۸۸ مورخ ۱۳۸۸/۶/۱۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری:
«به شرح نظريه شماره ۳۵۰۷۹/ ۳۰/۸۸ مورخ ۱۲ /۵/ ۱۳۸۸ فقهای محترم شورای نگهبان، (مهريه شرعی، همان است كه در ضمن عقد واقع شده است و ازدياد مهر بعد از عقد، شرعا صحيح نيست و ترتيب آثار مهريه بر آن، خلاف موازين شرع شناخته شد). بنابراين جزء (ب) از قسمت ۱۵۱ بخشنامههای ثبتی كه نتيجتا مبين امكان افزايش مهريه به شرط تنظيم سند رسمی است، مستندا به قسمت دوم اصل ۱۷۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران و ماده ۴۱ قانون ديوان عدالت اداری مصوب ۱۳۸۵ ابطال می شود».
بنابراین، مطابق رویه قضایی کشور، افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد، ولو با درج در سند رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی، امکانپذیر نبوده و چنین توافقی، باطل و فاقد اثر قانونی میباشد.
با این وجود، لازم است به این نکته توجه شود که هرچند، افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد امکانپذیر نبوده، اما این ممنوعیت، مربوط به مواردی است که تغییر در میزان مهریه، من جمله تغییر تعداد سکه، تحت عنوان افزایش و یا کاهش میزان مهریه، مطرح و ثبت گردد؛ بنابراین، زوجین، میتوانند با وجود شرایط لازم، از طریق روشهای دیگری، برای افزایش و یا کاهش میزان مهریه، بعد از عقد اقدام نمایند که در بخش بعد، در مورد این روشها صحبت خواهیم کرد.
سارا سمیعی