۱- ضریب پیمان: یکی از مفاهیم مهم در قراردادهای پیمانکاری است که به‌منظور تعدیل و تنظیم هزینه‌های اجرایی پروژه‌ها براساس شرایط و عوامل مختلف اقتصادی و فنی استفاده می‌شود. این ضریب، نقش کلیدی در مدیریت مالی پروژه‌ها و اطمینان از تناسب هزینه‌ها با شرایط واقعی اجرای پروژه دارد.

۲- تعریف ضریب پیمان:

ضریب پیمان عددی است که به منظور تعدیل قیمت‌های مندرج در فهرست‌بها و برآورد هزینه‌های پروژه‌های عمرانی و پیمانکاری استفاده می‌شود. این ضریب براساس عواملی مانند تورم، تغییرات قیمت مصالح، شرایط ویژه محل پروژه و شرایط اجرایی تعیین می‌شود.

۳- انواع ضریب پیمان:

۱-۳- ضریب منطقه‌ای: این ضریب برای تعدیل قیمت‌ها براساس شرایط جغرافیایی و منطقه‌ای پروژه تعیین می‌شود. هزینه‌های اجرایی در مناطق کوهستانی یا دورافتاده بیشتر از مناطق شهری است.

۲-۳- ضریب بالاسری: این ضریب برای پوشش هزینه‌های غیرمستقیم و عمومی پیمانکار مانند هزینه‌های اداری، مدیریتی، بیمه و مالیات تعیین می‌شود.

۳-۳- ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه: این ضریب برای پوشش هزینه‌های مربوط به تجهیز کارگاه و برچیدن آن پس از اتمام پروژه استفاده می‌شود.

۴-۳- ضریب تورم: این ضریب برای تعدیل قیمت‌ها براساس نرخ تورم و تغییرات اقتصادی در طول مدت اجرای پروژه تعیین می‌شود.

۵-۳- ضریب تعدیل: ضریب تعدیل برای تطبیق قیمت‌ها با تغییرات قیمت مصالح و دستمزدها در طول اجرای پروژه تعیین می‌شود.

۴- نحوه محاسبه ضریب پیمان:

محاسبه ضریب پیمان معمولاً براساس دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های صادره از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور انجام می‌شود. این سازمان با توجه به شرایط اقتصادی و بازار، ضرایب مختلف را تعیین و به پیمانکاران و کارفرمایان ابلاغ می‌کند. مراحل محاسبه ضریب پیمان شامل تعیین پایه قیمت‌ها، اعمال ضرایب منطقه‌ای و بالاسری، محاسبه ضریب تورم و تعدیل و محاسبه هزینه‌های تجهیز و برچیدن کارگاه می‌باشد.

۵- مزایا و معایب ضریب پیمان

۱-۵- مزایا:

۱- حفظ قدرت خرید پیمانکار: ضریب پیمان با تعدیل قیمت‌ها براساس تغییرات اقتصادی و تورم، به پیمانکاران کمک می‌کند تا قدرت خرید خود را حفظ کنند و از زیان‌های مالی جلوگیری شود.

۲- تعدیل هزینه‌ها براساس شرایط واقعی: ضریب پیمان به کارفرما و پیمانکار امکان می‌دهد تا هزینه‌های پروژه را براساس شرایط واقعی اجرایی و جغرافیایی تنظیم کنند.

۳- شفافیت در قیمت‌گذاری: استفاده از ضریب پیمان موجب شفافیت در محاسبه و اعلام هزینه‌ها می‌شود و از بروز اختلافات مالی بین طرفین جلوگیری می‌کند.

۲-۵- معایب

۱- پیچیدگی محاسبات: محاسبه ضرایب پیمان نیازمند دقت و آگاهی از دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مربوطه است که ممکن است برای برخی پیمانکاران پیچیده باشد.

۲- احتمال تغییرات مکرر: تغییرات اقتصادی و نوسانات بازار ممکن است نیاز به تعدیل مکرر ضرایب پیمان را ایجاد کند که می‌تواند موجب بی‌ثباتی در برنامه‌ریزی مالی پروژه‌ هم شود.

۶- ضریب پیمان به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در مدیریت مالی و اقتصادی پروژه‌های پیمانکاری در ایران، نقش مهمی در تعدیل و تنظیم هزینه‌ها بر اساس شرایط واقعی اجرا و تغییرات اقتصادی دارد. استفاده صحیح از این ضریب‌ها موجب شفافیت در قراردادها، حفظ حقوق و تعهدات طرفین و جلوگیری از بروز اختلافات مالی می‌شود. به‌منظور استفاده بهینه از ضرایب پیمان، آگاهی و دقت در محاسبه و اعمال آن‌ها براساس دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مربوطه ضروری است.

سمیه شهبازی دستجرده

وکیل دادگستری