نکته1) مورد معامله یا موضوع معامله؛ مال یا عملی ست که معامله نسبت بدان واقع میشود.بنابراین مورد معامله ممکن است به یکی از سه صورت باشد:
1-مالی که مورد نقل و انتقال واقع میشود.
2-عملی که تعهد نسبت به انجام آن صورت میگیرد.( فعل مثبت)
3-عملی که تعهد نسبت به عدم انجام آن صورت میگیرد.( فعل منفی یا ترک فعل)
نکته2) اولین خصوصیت مورد معامله؛ داشتن مالیت و منفعت عقلایی ست.
نکته3) معیار مالیت داشتن، شخصی ست.یعنی مورد معامله باید بین طرفین معامله ارزش اقتصادی داشته باشد، هر چند از نظر عرف فاقد این ارزش باشد.مثل معامله عکس های خانوادگی.
نکته4) معیار منفعت عقلایی داشتن، عرفی ست.یعنی عرف اگر منفعتی برای مورد معامله قایل نباشد، معامله باطل است.هرچند از نظر طرفین دارای منفعت است.مثل معامله مواد مخدر.
نکته5) اگر مورد معامله مال است باید قانونا قابل نقل و انتقال باشد.لذا معامله اموال عمومی، موقوفه و اموالی که قانونا خرید و فروش انها ممنوع است مانند سلاح، باطل است.اما اگر مورد معامله عمل است، باید مشروع باشد.یعنی عمل خلاف قانون، نظم عمومی یا اخلاق حسنه نباشد.
نکته6) اگر مورد معامله عین معین یا کلی در معین باشد، باید به هنگام انعقاد عقد موجود باشد. اما اگر کلی فی الذمه باشد، لازم نیست در زمان انعقاد عقد موجود باشد.همین که در زمان تحویل کالا موجود باشد نیز کفایت میکند.
نکته7) در تمام معاملات مورد معامله باید از نظر جنس و وصف و مقدار معلوم باشد.در عقود مغابنه ای علم تفصیلی نیاز است.اما در عقود مبتنی بر مسامحه علم اجمالی کافی ست .
نکته8) اصل بر علم تفصیلی ست.طروق رسیدن به این علم متفاوت است.مانند مشاهده، لمس، بوییدن، چشیدن، شنیدن و...
نکته9) اگرموضوع عقد مغابنه ای، عین معین باشد، از یکی از طروق بالا میتوان به علم تفصیلی دست یافت.لذا اگر شما خودروی پرایدی را مشاهده و خرید نمودید ولی اوصاف آن در عقد ذکر نشد، عقد صحیح است. زیرا ذکر اوصاف در اینجا طریقیت دارد.
نکته 10) اگر موضوع معامله کلی فی الذمه باشد علاوه بر اینکه جنس ، وصف و مقدار مورد معامله باید معلوم باشد باید در عقد نیز ذکر شود.زیرا ذکر اوصاف موضوعیت دارد.
این مبحث ادامه دارد...
امینه خراسانی، وکیل پایه یک دادگستری
31 خرداد 1402