یکی از رایج ترین شرکت های تجاری کاربردی که بسیاری از اشخاص فعال در عرصه تجارت تمایل به تاسیس این نوع شرکت از بین تمامی شرکت های مذکور در ماده 20 قانون تجارت دارند ، شرکت با مسئولیت محدود است . این نوع شرکت عمدتاً بین اعضای یک خانواده یا افراد فامیل و یا دوستان و آشنایان تشکیل می گرددو از سوی مشاوران حقوقی و اقتصادی نیز عموماً تشکیل این نوع شرکت ها برای اشخاصی که آشنایی بیشتر با یکدیگر داشته یا روابط خانوادگی مستحکمی بین ایشان وجود دارد ، توصیه موکد می گردد.به موجب ماده 94 قانون تجارت،شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام و یا قطعات سهام تقسیم شده باشد،فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت میباشد.ضمناَ برای میزان سرمایه شرکت با مسئولیت محدود هیچ حداقل مبلغی تعیین نشده است. 

الف - تعریف شرکت با مسئولیت محدود :

همان طور که فوقاً اشاره گردید ، شرکت با مسئولیت محدوداز حمله شرکت های تجاری و سرمایه ای است که می بابیستی حداقل بین دو یا چند نفر و برای امور تجارتی تشکیل شود . در این نوع شرکت ها با توجه به محدود بودن مسئولیت شرکا ، مسئولیت هریک از ایشان فقط تا میزان سرمایه ای است که با خود در شرکت آورده اند بنابراین به عنوان مثال اگر احدی از شرکا 10 میلیون تومان در شرکت با مسئولیت محدودی که کل سرمایه ثبت شده آن 100 میلیون تومان است ، به عنوان قسمتی از سرمایه تامین کرده باشد ،در این صورت با فرض مقروض بودن شرکت به میزان 120 میلیون تومان ، شریک مذکور نهایتاً 10 میلیون تومان آورده خود در شرکت را از دست خواهد داد و بیش از مسئولیتی بابت پرداخت مازاد بدهی متوجه وی نخواهد بود .نکته دیگر آن که بر خلاف شرکت سهامی که سرمایه به قطعات سهام تقسیم شده و به سهامداران سهام اعطا می گردد ، در این شرکت سرمایه شرکا بدون اینکه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، هر یک از ایشان به میزان آورده خود در شرکت سهم الشرکه دریافت می دارند.از یک طرف از آنجایی که مسئولیت شرکا در شرکت مذکور نامحدود نبوده و با محدودیت مواجه هست و از طرفی دیگر با توجه به الزام قانون تجارت به موجب ماده 220 مبنی بر این که از تاریخ تصویب این قانون و جلوگیری از اعمال مسئولیت سنگین تضامنی محسوب شدن شرکت های عملی ، هریک از شرکت های موجود و یا شرکت هایی که قصد تاسیس دارند می بایستی تحت عنوان ، قیود و شرایط یکی از شرکت های مذکور در ماده 20 قانون تجارت درآمده و خود را با آن تطبیق دهند و هم چنین الزام مذکور در ماده95 قانون تجارت جهت آگاهی اشخاص ثالث طرف معامله با شرکت از نوع و میزان مسئولیت شرکا و سایر شرایط مقرر گردیده که در اسم شرکت باید عبارت )با مسئولیت محدود ( قید شود .همچنین اسم شرکت نباید متضمن نام هیچ یک از شرکاء باشد و الا شریکی که اسم او در اسم شرکت قید شده، در مقابل اشخاص ثالث حکم شریک ضامن را در شرکت تضامنی خواهد داشت . 

2- در مرحله بعد لازم است پس از امضاء کلیه اوراق توسط شرکا و اعضاء هیئت مد یره با عنایت به مقررات مربوط به تاسیس شرکت مذکور در قانون تجارت و رعایت مفاد آن ، نسبت به ارسال اوراق امضاءشده و مدارک لازم توسط پست به اداره ثبت شرکتها اقدام گردد.

به موجب ماده96 قانون تجارت ، شرکت با مسئولیت محدود وقتی تشکیل میشود که تمام سرمایه نقدی و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد و و هر شرکت که بر خلاف این ماده تشکیل شود، باطل و از درجه اعتبار ساقط است.قانون تجارت حداقل میزان سرمایه لازم برای ثبت شرکت ، شکل و تشریفات به خصوصی برای پرداخت سرمایه نقدی پیش بینی نکرده است و در نتیجه پرداخت ممکن است به هر صورتی اعم از پول نقد ، چک ، حواله حساب به حساب صورت بگیرد مشروط بر این که واقعی باشد . بنابراین هیچ لزومی ندارد که برای پرداخت به شرکت حساب مخصوصی در بانک افتتاح گردد.

افزون بر آن به موجب ماده 97 نیز در شرکت نامه باید صراحتاً قید شده باشد که سهم الشرکه های غیرنقدی هر کدام به چه میزان تقویم شده است و هر شرکت که برخلاف این ماده تشکیل شود باطل و از درجه اعتبار ساقط است.

آورده غیرنقدی به دو صورت می تواند باشد : اول آورده های غیرنقدی که به صورت اموال غیر پولی هستند مثل تجهیزات ، ملک ، سکه ، طلا و ... که در این صورت برخلاف شرکت های سهامی که جهت ارزیابی آورده های غیر نقدی ، جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری ضرورت دارد، به موجب ماده 98 ق.ت تنها توسط خود شرکا تقویم و تسلیم می گردد مشروط بر این که مال مقید و یاحق انتفاع صرف نباشد . دوم آورده غیرنقدی که به صورت صنعت یا هنر شخص است .هرجند در پذیرفتن چنین آورده ای بین حقوق دانان اختلاف نظر وجود دارد و تقویم آن را فقط از باب تعیین سهم شریک در سود شرکت موثر دانسته اند و نه در حقوق طلبکاران .هم چنین به موجب ماده 98 نیز کلیه شرکاء نسبت به قیمتی که در حین تشکیل برای سهم الشرکه های غیر نقدی معین شده در مقابل اشخاص ثالث مسئولیت تضامنی دارند . نکته آن که این مسئولیت مبتی بر خطا متوجه کسانی خواهد بود که در زمان تقویم ویا حین تنظیم و امضای شرکت نامه حضور داشته و قیمتی در آن قید کرده اند که غیرواقعی بوده وگرنه کسانی که بعداً وارد شرکت می شوند ؛لذا صرف امضای شرکتنامه توسط آن ها جهت مسئول شناختن ایشان کفایت می کندواز طرفی دیگر این مسئولیت مطلق بوده و حتی بعد از خروج شریک مذکور از شرکت نیز قابل طرح خواهد بود. مبلغی که شرکای ضامن و مسئول متعهد به پرداخت آن خواهد بود عبارت است از مابه التفاوت قیمت واقعی مال و قیمت تقویم شده آن در زمان تشکیل شرکت .

 لازم به ذکر است که مرور زمان این دعاوی به استناد ماده 99 ق.ت ده سال از تاریخ تشکیل شرکت خوهد بود.

افزون بر مسئولیت مدنی فوق الذکر، به موجب ماده 115 نیز کسانی که به وسایل متقلبانه سهم الشرکه غیر نقدی را بیش از قیمت واقعی آن تقویم کرده باشند ، کلاهبردار محسوب شده و مسئولیت کیفری نیز خواهد داشت. ضمانت اجرای عدم رعایت مقررات دو ماده 96 و 97 به موجب 100 مقرر گردیده است بدین توضیح که با تفسیر مضیق این ماده بناب نظر دکترین حقوقی عدم تقویم و عدم قید صریخ مبلغ تقویم شده در شرکت نامه موجب می گردد چنین شرکتی باطل و از درجه اعتبار ساقط گردد ، لیکن شرکا در مقابل اشخاص ثالث حق استناد به این بطلان را ندارند.بدین توضیح که هر ذی نفعی می تواند تقاضای بطلان شرکت را در دادگاه مطرح کند ، اما شرکای شرکت نمی تواندد چنین تقاضایی کنند و در مقابل اشخاص ثالث بطلان شرکت را به سبب وجود شرایط مذکور مطرح سازند.بدین منظور به موجب ماده 101 ق.ت مدیران و هیات نظار می بایستی به محض تصدی سمت خود ، نسبت به بررسی رعایت مقررات قانون تجارت در باب تشکیل به ویژه این دو ماده اخیر الذکر اهتمام ورزد در غیر این صورت ایشان به همراه شرکایی که بطلان مستند به عمل آن هاست در مقابل شرکای دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارات ناشیه از این بطلان مسئول خواهند بود. مرور زمان این دعوی نیز به استناد همین ماده ده سال از تاریخ حدوث موجب بطلان تعیین گردیده است.

د- مقررات مربوط به سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود

آن چه در ماده 102 امده است از یک طرف راجع به انتقال ارادی سهم الشرکه از طریق انعقاد یکی از قراردادهای تملیک از قبیل بیع و صلح و ... می باشد و از طرف دیگر با عنایت به عبارت " انتقال به غیر "باید غیر را این گونه تفسیر نمود که منظور قانونگذار اشخاص ثالث غیر از شرکا می باشند چه بسا با توجه به آنچه که راجع به هدف و ماهیت از شرکت های با مسئولیت محدود گفته شده ایجاب می نماید که هرکسی وارد شرکت نگردد تا هم در مواردی از مسئولیت تضامنی که در موارد متعدد به دلیل تقصیر یا خطای هر یک از شرکا به موجب قانون بر ایشان بار گردیده است فرار کنند و هم این که اشخاص غیر آشنا وارد شرکت نشوند لذا لازم است بقیه از ویژگی ها و خصوصیات شخص منتقل الیه که قرار است به شرکت وارد شود اطلاع حاصل کنند. بنابراین از مفهوم محالف این ماده چنین مستفاد می گردد که انتقال سهم الشرکه به یکی از شرکا ، اخذ توافق اکثریت مذکور در ماده 102 را لازم نداشته باشد و با این وجود به نظر می رسد شرکا می توانند در اساسنامه خلاف این قاعده را وضع نموده و انتقال را به رای اکثریت شرکا واگذارند.این درخالی است که در مورد انتقال سهم الشرکه به اشخاص ثالث اعم از معوض و یا مجان می بایستی این ماده رعایت گردد و خلاف این مقرره را نمی تواند توافق نمود. هم چنین انتقال سهم الشرکه می بایستی با رعایت تشریفات مقرر در ماده 103 ق.ت و به موجب سند رسمی صورت بگیرد.

نکته آخر آن که در هیچ مورد اکثریت شرکاء نمیتواند شریکی را مجبور به افزایش سهم الشرکه خود در شرکت نماید چراکه باعث تبعیض و افزایش تعهدات و مسئولیت شرکا می گردد.

 مواد 104 ، 105 ، 101 در رابطه با تعداد، انواع ، نحوه تعیین ، وظایف و ضمانت اجرای عدم انجام وظایف مدیران شرکت مقرراتی پیش بینی گرده است.

1-1- به موجب ماده 104 ق.ت شرکت به وسیله یک یا چند نفر مدیر که به صورت موظف با غیر موظف که از بین شرکاء یا از خارج برای مدت محدود یا نامحدود معین میشوند اداره میگردد. منظور از مدیر موظف مدیری است که دستمزد می گیرد . مدیر غیر موظف نیز مدیری است که در قبال کار خود دستمزد نمی گیرد و فقط حق حضور در جلسات دریافت می نماید.همان طور که ملاحظه می گردد لازم نیست حتماً چند مدیر تعیین گردد تا هیئت مدیره تشکیل گردد برخلاف شرکت های سهامی که حتماً می بایستی به این صورت اداره شوند. از طرفی دیگر محدودیت سنوات جهت تصدی سمت مدیریت نداشته و حتی به صورت نا محدود نیز می توانند تعیین گردند.

1-2- به استناد ماده 105 نیز مدیران شرکت کلیه اختیارات لازمه را برای نمایندگی و اداره شرکت خواهند داشت مگر اینکه در اساسنامه غیر این ترتیب مقرر شده باشد .

1-3- یکی از وظایف ایشان در ماده 101 بیان گردیده است که در خصوص بررسی رعایت مواد 96 و 97 ق.ت است که فوقاً بدان اشاره گردید.

1-4- درشرکت های سهامی وشرکت های بامسئولیت محدود و شرکتهای تعاونی امر تصفیه به عهده مدیران شرکت است مگر آنکه اساسنامه یا اکثریت مجمع عمومی شرکت ترتیب دیگری مقرر داشته باشد. ( ماده 213 ق.ت )

2-1- تحقیق نمایند که سرمایه نقدی شرکت پرداخت شده و سهم الشرکه غیر نقدی تقویم و تسلیم شده باشد و هم چنین در شرکت نامه نیزتقویم سهم الشرکه غیر نقدی به صراحت ذکر شده باشد . ( مواد 101 ، 109 ، 166ق.ت )

2-2- دعوت شرکا لااقل سالی یک مرتبه برای تشکیل مجمع عمومی شرکا از جمله وظایف هیئت نظار به موجب ماده 109 ق.ت می باشد.

2-3- دعوت شر کاء برای تشکیل مجمع عمومی فوق العاده نیز بر عهده ایشان می باشد.(مواد 109 و 169 ق.ت)

2-4- اعضاء هیئت نظار دفاتر و صندوق و کلیه اسناد شرکت را تحت تدقیق در آورده همه ساله گزارش به مجمع عمومی می دهند و هرگاه در تنظیم صورت دارایی بی ترتیبی و خبط هایی مشاهده نمایند موضوع را درگزارش مذکور ذکر نموده و اگر مخالفتی با پیشنهاد مدیر شرکت درتقسیم منافع داشته باشد دلایل خود را بیان می کنند . (ماده 168 ق.ت ) این گزارش می بایستی حداکثر تا 15 روز قبل از تشکیل مجمع عمومی در مرکز اصلی شرکت قرار گیرد تا هر صاحب سهمی بتواند )خود یانماینده او( در مرکز اصلی شرکت حاضر شده و از صورت بیلان و صورت دارایی و راپرت هیئت نظار اطلاع حاصل نماید.

هم چنین به موجب ماده 115 ق.ت مؤسسین و مدیرانی که بر خلاف واقع پرداخت تمام سهم الشرکه نقدی و تقویم و تسلیم سهم الشرکه غیرنقدی را در اوراق و اسنادی که باید برای ثبت شرکت بدهند اظهار کرده باشند ویا مد یرانی که با نبودن صورت دارایی یا به استناد صورت دارائی مزور منافع مرهومی را بین شرکاء تقسیم کنند و یا کسانی اعم از شرکا یا مدیران یا هیت نظارکه به وسایل متقلبانه سهم الشرکه غیر نقدی را بیش از قیمت واقعی آن تقویم کرده باشند، کلاهبردار محسوب شده و علاوه بر مسئولیت مدنی که ممکن است از باب عدم رعایت مقررات و تقصیر یا خطای ایشان به موجب مراتب پیش گفته برای آن ها ایجاد گردد، از باب مسولیت کیفری نیز قابل تعقیب خواهد بود.

با این وجود تغییر تابعیت شرکت با مسئولیت محدود فقط با اتفاق آرا به موجب ماده 110 ق.ت امکان پذیر است.

ی- انحلال شرکت با مسئولیت محدود 

1- وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد

2- . وقتی که شر کت باید مدت معین تشکیل ومدت منقضی شده باشد .

3- در صورتی که شرکت ورشکست شود .

4- در صورت تصمیم عدهای از شرکاء که سهم الشرکه آنها بیش از نصف سرمایه شرکت باشد .

5- درصورتی که به واسطه ضررهای وارده نصف سرمایه شرکت از بین رفته و یکی از شرکاء تقاضای انحلال کرده و محکمه دلائل او را موجه دیده و سایر شرکاء حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحلال به او تعلق میگیرد پرداخته و او را از شرکت خارج نمایند .

6- در مورد فوت یکی از شرکاء اگر به موجب اساسنامه پیش بینی شده باشد .